ئەسەرحەدۆن، پاشای ئاشور

 

ئەسەرحەدۆن،

پاشای ئاشور

 

 

ئەسەرحەدۆن، پاشای ئاشور

 لیۆ تۆلستۆی (١٩٠٣)

لە ئینگلیزییەوە بۆ کوردی: ئاکۆ محەمەد

 

(لەم چیرۆکەدا تۆڵستۆی ناوی راستەقینەی کەساییەتییەکان بەکار دەهێنێت. ئەسەرحەدۆن (یان ئاشور ئاخی ئیدینا) سێ جاران ناوی لە ئینجیلدا هاتووە (پاشایان ٢، بەشی ١٩، ئایەتی ٣٧؛ ئیشایا، بەشی ٣٧، ئایەتی ٣٨؛ عەزرا، بەشی ٤، ئایەتی ٢، هەروەها لە پوختەی مێژوو ٢، بەشی ٣٣، ئایەتی ١١ بەم شێوەیە ئاماژە بە ناوی دراوە: "جا یه‌زدان سه‌ركرده‌كانی هێزه‌كانی پاشای ئاشوری هێنایه‌ سه‌ریان، ئه‌وانیش مه‌نه‌شه‌یان به‌ دیل گرت و لووته‌وانه‌یان كرده‌ لووتی و به‌ زنجیری بڕۆنز كۆتیان كرد و بردیان بۆ بابل." ئاشوربانیپاڵی کوڕیشی کە پێش مردنی خۆی هێنایە سەر تەخت، یەك جار و لەژێر ناوی ئۆسنەپەر لە ئینجیلدا ناوی هاتووە (عەزرا، بەشی ٤، ئایەتی ١٠). ئەگەرچی لەبارەی مێژووی لایلی شتێکی ئەوتۆمان پێ ناڵێت؛ بەڵام ئێرنیست والیس بودج لە کتێبی 'مێژووی ئەسەرحەدۆن'دا دەڵێت: "پاشایەك بە ناوی لایلی داوای کرد بەڵکو ئەو خوداوەندانەی کە ئەسەرحەدۆن لێی گرتوون بگەڕێندرێنەوە. داواکەی بەدی هێنرا و، ئەسەرحەدۆن ووتی، 'لە برایەتییەوە قسەی لەگەڵدا دەکەم و، فەرمانڕەوایەتی ناوچەکانی بازوی پێ رادەسپێرم.'")

 

 

ئەسەرحەدۆنی پاشای ئاشورییەکان شانشینییەکەی پاشا لایلیی داگیر کرد و، شارەکانی کاول کرد و سوتاندنی و، گشت دانیشتوانەکەیی دەستگیر کردن و بۆ وڵاتەکەی خۆیی بردن و، جەنگاوەرەکانی کوشتن و، هەندێ لە سەرۆك هۆزەکانی سەر بڕین و هەندێکی دیکەیشی لە شیشدا چەقاند یان پێستی لێ کردنەوە و، خودی پاشا لایلیشی خستە قەفەسێکەوە.

شەوێکیان پاشا ئەسەرحەدۆن لەسەر جێخەوەکەی پاڵ کەوتبوو، بیری لەوە دەکردەوە دەبێت چۆن چۆنی لایلی بکوژێت، لە ناکاو گوێبیستی خشەخشێك بوو لە نزیك جێگاکەیەوە و، چاوەکانی کردەوە و بینی پیرەمێردێکی ریش درێژی چاو کزۆڵە.

پیرەمێردەکە لێی پرسی، "دەتانەوێت لایلی بکوژن؟"

"بەڵێ،" پاشا وەڵامی دایەوە. "بەڵام ناتوانم  بڕیاری لەسەر بدەم کە چۆنی بکوژم."

"بەڵام ئێوە خۆتان لایلین،" پیاوە پیرەکە پێی ووت.

"ئەوە راست نییە،" پاشا وەڵامی دایەوە. "لایلی لایلییە و، منیش منم."

"ئێوە و لایلی یەکن،" پیرەمێردەکە ووتی. "ئێوە تەنها پێتان وایە کە لایلی نین و، لایلیش تۆ نییە."

"مەبەستت لەوە چییە؟" پاشا پێی ووت. "ئەوەتا منم و لەسەر جێخەوێکی نەرم پاڵ کەوتووم؛ ئەوەتا لە دەوروبەرمدا کۆیلەژن و کۆیلەپیاوی گوێڕایەڵن و، بۆ سبەینێش هاوشێوەی ئەمڕۆ لەگەڵ هاوڕێکانمدا ئاهەنگ دەگێڕین؛ لە کاتێكدا لایلیش وەکو باڵندەیەك لە قەفەسێکدا بۆ خۆی دانیشتووە و، بۆ سبەینێ شیشی پێدا دەچەقێنرێت و، بە زمانی بەدەرەوەوە تا دەمرێت قوولەفڕکێ دەکات و، لاشەکەیشی دەدرێتە دەم سەگ و پارچەپارچە دەکرێت."

"ئێوە ناتوانن ژیانی لێ بستێنن،" پیاوە پیرەکە پێی ووت.

"ئەی چی سەبارەت بەو چواردە هەزار جەنگاوەرەی من کوشتمن و، تەپۆڵکەیەکم تەرمەکانیان بەرز کردەوە؟" پاشا وای دەووت. "ئەوەتا من زیندووم و ئەوانیش نەماون. ئەمە نایسەلمێنێت کە من دەتوانم ژیان بستێنم؟"

"چۆن دەزانیت کە ئەوان نەماون؟"

"چونکە ئیتر من نایانبینم. جگە لەوەش، ئەوان هەموویان ئەشکەنجە دران، بەڵام من نا. بۆ ئەوان ناخۆش کەوتەوە و، بۆ من خۆش."

"ئەمەیش، بە هەمان شێوە بە لای ئێوەوە وەها دیارە. ئێوە ئازاری خۆتانتان داوە، نەك هی ئەوان."

"لێت تێناگەم،" پاشای پێی ووت.

"ئەی حەز دەکەن تێ بگەن؟"

"بەڵێ، حەز دەکەم."

"فەرموونە ئێرە،" پیرەمێردەکە پێی ووت و، ئاماژەی دا بۆ حەوزێکی گەورەی پڕ لە ئاو.

پاشا هەستا و لە حەوزەکە نزیك بووەوە.

"خۆتان دابکەنن و بچنە ناو حەوزەکەوە."

پیرەمێردەکە چۆنی پێ ووت، ئەسەرحەدۆن وەهای کرد.

"کە ئاوتان بە سەردا دەکەم، ئێوە سەرتان بکەنە خوار،" پیرەمێردەکە پێی ووت و دۆڵەکەیەکی پڕ لە ئاو کرد.

پیرەمێردەکە دۆڵەکەکەی لەسەر سەری پاشا لار کردەوە و پاشاش سەری خۆیی چەماندەوە تا هاتە ژێر ئاوەکە.

هەر کە پاشا ئەسەرحەدۆن چووە ژێر ئاوەکە هەستێکی وەها دایگرت کە چیدیکە ئەسەرحەدۆن نییە، بەڵکو کەسێکی دیکەیە. وەهای هەست دەکرد کە خۆی پیاوەکەی دیکە بێت و، بینی ئەوەتا خۆی لەسەر جێخەوێکی پاشایانە هەڵاژیاوە و ئافرەتێکیشی لە پاڵدایە. هەرگیز لەوەو پێش ئەو ئافرەتی نەبینیبوو، بەڵام دەیزانی کە ژنی خۆیەتی. ئافرەتەکە هەستا و بە پاشای ووت:

"مێردە ئازیزەکەم، لایلی! بە هۆی کارەکانی دوێنێتەوە شەکەت بووبوویت و زیاد لە خووی ئاسایی خۆت خەوت لێکەوتبوو و، منیش ئێشکی پشوودانتم دەکێشا و، بەخەبەرم نەکردیتەوە. بەڵام ئێستا وا شازادەکان لە هۆڵە گەورەکەدا چاوەڕێت دەکەن. خۆت بکەرە بەر و بچۆ بۆ لایان."

ئینجا ئەسەرحەدۆن لەم قسانە تێگەیشت کە خۆی لایلییە و لەمەدا هیچ هەستی بە سەرسووڕمان نەدەکرد، تەنها ئەوە نەبێت پێشتر ئەمەی نەزانیبوو. بۆیە، هەستا و خۆیی پۆشتە کرد و چووە هۆڵە گەورەکە کە شازادەکانی لێ بوون و چاوەڕێیان دەکرد.

شازادەکان سڵاویان لە پاشای خۆیان، پاشا لایلی، کرد و کڕنۆشیان بردە سەر زەوی و، هەستان و لەگەڵ فەرمانی پاشا و لە بەردەمیدا دانیشتن. ئینجا بە تەمەنترین شازادەیان دەستی بە قسەکردن کرد و دەیووت چیدیکە ناکرێت بێڕێزییەکانی پاشا ئەسەرحەدۆنی چەپەڵ بەرگە بگیرێت و؛ پێویستە لە دژیدا شەڕی خۆیان بەرپا بکەن. بەڵام لایلی رەزامەندی نەدا و، فەرمانی دا شاندێکی تایبەت رەوانە بکرێت ناڕەزاییەتییەکان بە پاشا ئەسەرحەدۆن بگەیەنن و؛ ئینجا شازادەکانی لە کۆبوونەوە فەرمییەکە ئیزن دا. دواتر، ئەو پیاوانەی شاندەکەی دەستنیشان کرد کە دەبوو ببنە نێردراو و، پێی ووتن کە دەبێت چی بە پاشا ئەسەرحەدۆن بلێن. کە ئەم کارانەی تەواو کرد، ئەسەرحەدۆن—کە خۆیی وەکو لایلی دەبینی—بە سواری دەرچووە دەشت بۆ راوکردنی کەری دەشتەکی. راوەکەی سەرکەوتوو بوو. هەر خۆی دوو گوێدرێژی کێویی کوشت و، کە گەڕایەوە بۆ ماڵەوە، لەگەڵ هاوڕێکانیدا ئاهەنگی گێڕا و تەماشای سەمای کچە کۆیلەکانی کرد. بۆ رۆژی دواتر، چوو بۆ دادگا؛ لەوێ خاوەن سکاڵاکان چاوەڕێیان دەکرد و، ژمارەیەك زیندانیش هێنرانە بەردەم دادگا؛ ئەمیش وەکو پیشەی هەمیشەیی خۆی بڕیاری لەسەر ئەو دۆسێیانەی دەخرانە بەردەستی دا. کە ئەم کارەیشی تەواو بوو، دیسانەوە بۆ سەرگەرمییە تایبەتەکەی خۆی چووە دەرەوە، بۆ راوکردن. ئەم جارەیش، سەرکەوتوو بوو؛ ئەم جارە بەو دەستانەی خۆی دەڵە شێرێکی کوشت و هەردوو پێچووەکەی گرت. لە پاش راوەکە، دیسانەوە لەگەڵ هاوڕێکانی ئاهەنگی گێڕا و بە موزیك و سەماکە سەرگەرم بوو و، شەوەکەیشی لەگەڵ ئەو ژنەی خۆشی دەویست رابوارد.

بەم شێوەیە کاتەکانی خۆیی بۆ ئەرکەکانی پاشایەتی و سەرگەرمییەکانی دابەش کردبوو، رۆژ و هەفتەی بەسەر دەبرد و چاوەڕێی گەڕانەوەی ئەو نێردراوانەی دەکرد کە ناردبوونییە لای ئەو پاشا ئەسەرحەدۆنەی جاران خۆی بووە. تا مانگێك تێنەپەڕی نێردراوەکان نەگەڕانەوە، ئەو کاتەیشی کە گەڕانەوە لووت و گوێیان بڕدرابوون.

پاشا ئەسەرحەدۆن فەرمانی پێدابوون بە لایلی رابگەیەنن کە چیی بەسەر هێناون، بەسەر پاشا لایلی خۆیشی دەهێنرێت، مەگەر ئەوەی کە دەستبەجێ دیارییەکی لە زیو و زێڕ و داری سەرووی بۆ بنێرێت و، خۆیشی بێت ئەدای رێز و ملکەچی بۆ پاشا ئەسەرحەدۆن بنوێنێت،

لایلی، کە پێشتر ئەسەرحەدۆن بووە، جارێکی دیکە شازادەکانی جەم کردەوە و کۆبوونەوەیەکی لەگەڵ بەستن بۆ ئەوەی بزانن چی پێویستە بکرێت. هەموویان تێکڕا و پێکەو ووتیان کە پێویستە شەڕ بەرانبەر ئەسەرحەدۆن بەرپا بکرێت، بێ ئەوەی بوار بدەن ئەو هێرشیان بکاتە سەر. پاشا رەزامەندیی دا و، خۆیی لە نووکی سوپادا دانا و کەوتنە رێ. رۆیشتنەکەیان حەوت رۆژی خایاند. هەموو رۆژێکیان پاشا بە سواری و بە دەوری سوپاکەدا دەخولایەوە تاوەکو وورەی جەنگاوەرەکانی بەرز بکاتەوە. بۆ رۆژی هەشتەم، سوپاکەیان لە دەشتێکی بەریندا کە روبارێکی پێدا تێدەپەڕی بە سوپاکەی ئەسەرحەدۆن گەیشت. سوپاکەی لایلی ئازایانە دەجەنگان، بەڵام لایلی کە پێشتر ئەسەرحەدۆن بووە، بینی کە دوژمن لە چیاکانەوە وەکو مێروو بە لێشاو دادەبەزن و دەشتەکە دادەپۆشن و سوپاکەی ئەم نغرۆ دەکەن؛ ئینجا بە گالیسکە دووچەرخییەکەی خۆیی گەیاندە چەقی جەنگەکە و پەلوپۆی دوژمنەکانی دەبڕی و دەکەوتن. بەڵام هێزەکەی لایلی لە چەند سەد جەنگاوەرێك پتر نەبوون، لە کاتێکدا ئەوەی ئەسەرحەدۆن بە هەزاران دەبوون؛ لایلی خۆی بریندار بوو و دەستگیر کرا. بۆ نۆ رۆژان و لەگەڵ دەستگیرکراونی دیکەدا و بە کۆتکراوی و لەژێر پاسەوانیی جەنگاوەرانی ئەسەرحەدۆندا بە پێ رۆیشتن. بۆ رۆژی دەیەم گەیشتنە نەینەوا و، خرایە ناو قەفەسێکەوە. لایلی زیاتر لە برسێتی و برینەکەی ئازاری شەرمەزاری و تووڕەییی بێدەسەڵاتییەکەیی دەچەشت. هەستی بەوە دەکرد چەند بێدەسەڵاتە و ناتوانێ تۆڵەی ئەو هەموو ئازارچەشتنەی لە دوژمنەکەی بکاتەوە. تەنها شتێکی لەدەست بێت ئەوە بوو نەهێڵێت دوژمن بە بینینی ئازارەکانی ئەم خۆشحاڵ ببێت و؛ بە زۆر خۆیی رادەگرت ئازایانە و بە بێ هیچ گازندەیەك بەرگەی هەموو ئەوەی پێیان دەکرد بگرێت. بۆ بیست رۆژان لە قەفەسەکەدا دانیشت و چاوڕێی لەسێدارەدانی خۆیی دەکرد. بە چاوی خۆی دەیبینی خزم و هاوڕێکانی بۆ کوشتن دەبرێنە دەرەوە؛ قیژەی ئەوانەیشی دەبیست کە دەکوژران؛ هەندێکیان دەست و قاچیان دەپەڕێندرا و، هەندێکی دیکەیشیان بە زیندوویی پێستیان لێ دەکرایەوە، لەگەڵ ئەوەشدا نە پەرێشانی و نە بەزەیی و نە ترسیشی لە خۆی نیشان دەدا. بینی ژنە دڵخوازەکەی بە زنجیرکراوی و لەلایەن دوو خواجەی رەشپێستەوە دەبرێت. دەیزانی وەکو کۆیلەیەك بۆ ئەسەرحەدۆن دەبرێت. تەنانەت بۆ ئەمەیش بێ هیچ گازندەیەك بەرگەی گرت. بەڵام، یەکێك لە پاسەوانەکان کە دانرابوو چاودێریی بکات پێی دەووت، "بەزەییم پێتدا دێتەوە لایلی؛ جاران پاشا بوویت، بەڵام ئێستا چیت؟" کە گوێی لەم قسانە بوو، لایلی هەموو ئەوانەی بە بیر هاتەوە کە لەدەستی دابوون. بە دەستی میلەکانی قەفەسەکی گرت و بە ویستی ئەوەی خۆی بکوژێت، سەری خۆیی بە میلەکان دەکێشا. بەڵام هێزی بۆ ئەوەی تێدا نەبوو و، لە نائومێدیدا حەسرەتی دەکێشا؛ بەر بووەوە سەر بناغەی قەفەسەکە.

دوا جار، دوو جەللاد دەرگای قەفەسەکەیان کردەوە و، قۆڵیان لە پشتەوە بەست و، بردیانە جێگای تایبەتی لەسێدارەدان کە تەواو نەتڵی خوێن کرابوو. لایلی شیشێکی تیژی بینی خوێنی لێ دەچۆڕا، هەر بەو شیشە تازە جەستەی یەکێك لە هاوڕێکانی لەتوپەت کرابوو؛ وەها تێگەیشت کە رەنگە هەمان ئەو شیشە بۆ کوشتنی ئەمیش بەکار بهێنرێت. جلوبەرگەکانیان لە بەر کردەوە. بەو جەستەیەی خۆی کە سەردەمانێك قۆز و بەهێز بووە و ئێستاش وەها لەڕ و لاوازە حەپەسا. دوو جەللادەکە لە ئاست رانە لاوازەکانییەوە هەڵیانگرت و بەرزیان کردەوە و لەوەدا بوون بە شیشەکەیدا بچەقێنن.

"ئەمە ئیتر مەرگ و لەناوچوونە!" لایلی وەهای بیر دەکردەوە و، بڕیارەکەی خۆیی لە یاد چووەوە کە دەبێت ئارام و ئازایانە تا کۆتایی خۆی رابگرێت، بۆیە گریا و دەپاڕایەوە بەڵکو بەزەییان پێدا بێتەوە. بەڵام کەس گوێی پێ نەدا.

"بەڵام ناکرێت ئەمە وەها بێت،" لە بیری خۆیدا دەیووت. "بێگومان من خەوتووم و، ئەمەیش خەونە دەیبینم." ئەزنەکێکی دا هەستێتەوە و، بە راستی بە خەبەر هاتەوە و، بینی خۆی نە ئەسەرحەدۆنە و نە لایلی؛ بەڵام جۆرە ئاژەڵێکە. پێی سەیر بوو کە خۆی ئاژەڵێکە و، ئەوەیشی پێ سەیر بوو کە پێشتر ئەمەی نەزانیوە.

لە دەشتێکدا بۆ خۆی دەلەوەڕا و، گیای ناسکی بە ددانەکەی دەجوو و، بە کلکە درێژەکەی پاسە مێشولەی دەکرد. لە نزیکییەوە جاشەکەرێكی بە کەیفی لاق درێژی رەنگ خۆڵەمێشیی تاریك بوو کە سەر پشتی تا خوارەوە هێڵێکی رەش بوو. جاشەکە جووتەی دەوەشاند و بەو پەڕی خێراییەوە بەرەو لای ئەسەرحەدۆن غاری دەدا و، بە قەپۆزە ناسك و بچوکەکەیەوە نەقیزەی ژێر سکی ئەمی دەدا و بۆ گوانی دەگەڕا و ئینجا دۆزییەوە و ئارام بوو و لەسەر خۆی لێی دەمژی. ئەسەرحەدۆن تێگەیشت کە خۆی ماکەرێكە و دایکی ئەو جاشەیە و، بەمەیش نە سەری سووڕ ما و نە خەمی لێ خوارد، بگرە چێژیشی لێ وەردەگرت. دەیبینی کە ئەو جۆرە ژیانەی هەستێکی خۆش بە خۆی و بە بێچووەکەی دەدات.

بەڵام لە پڕێکدا، شتێك بە فیکە-دەنگێکەوە لە نزیکییەوە هات و دای لە لایەکی لەشی و، بەو نووکە تیژەی چووە ناو پێست و گۆشتییەوە. هەستی بە ئازارێکی سوتێنەر دەکرد، ئەسەرحەدۆن—کە لەو کاتەدا گوێدرێژێك بوو—گوانیی لە دەم جاشەکە دەرهێنا و گوێیەکانی بۆ پشتەوە لارکردەوە و غاری دا بەرەو ئەو گەلەیەی لێی دابڕابوو. جاشەکەش لە تەکیدا غاری دەدا. خەریك بوو دەگەیشتنە ئەو گەلە گوێدرێژەی کە ئەوانیش دەستیان بە غاردان کردبوو، لەو کاتەدا تیرێکی فڕیوی دیکە دای لە ملی جاشەکە. پێستی بڕی و چووە ناو گۆشتەوە. جاشەکە بەستەزمانانە گریا و لەسەر ئەژنۆ دای بە عەرددا. ئەسەرحەدۆن نەیدەتوانی بەجێی بهێڵێت و، لەسەری راوەستا. جاشەکە هەستایەوە و لاقە درێژ و باریکەکانی چوون بە یەکدا و جارێکی دیکە کەوتەوە. بوونەوەرێکی دوولاقیی تۆقێنەر—پیاوێك—بە راکردن بۆی هات و قوڕگی بڕی.

"ناکرێت ئەمە وەها بێت؛ هێشتا هەر خەونە!" ئەسەرحەدۆن وای بیر دەکردەوە و دوا هەوڵی خۆیی دا بە ئاگا بێتەوە. "بێگومان من لایلی نیم؛ هەروەها کەرەکەش نیم و، هەر خۆمم، ئەسەرحەدۆن!"

قیڕاندی و، هەر لە هەمان ئەو کاتەدا سەری لەسەر حەوزەکە بەرز کردەوە... پیرەمێردەکە لە لا تەنیشتییەوە وەستابوو و، دوا دڵۆپەکانی ئاوی ناو دۆڵەکەکەیی بەسەر سەریدا دەکرد.

"ئای، چەند ناخۆشیم چەشت! چ ماوەیەکی زۆریشی خایاند!" ئەسەرحەدۆن ووتی.

"ماوەیەکی زۆر؟" پیرەمیردەکە وەڵامی دایەوە، "ئێوە تەنها سەرتان خستە ژیر ئاوەکە و دووبارە بەرزتان کردەوە؛ دەبینی، هێشتا گشت ئاوی ناو دۆڵەکە نەڕژاوە. ئێستا تێ دەگەن؟"

ئەسەرحەدۆن هیچ وەڵامێکی نەدایەوە، تەنها ئەوە نەبێت بە ترسێکەوە تەماشایەکی پیرەمێردەکەی کرد.

پیرەمێردەکە درێژەی بە قسەکەی دا، "ئایا ئێستا تێ دەگەن کە لایلی تۆیە و ئەو جەنگاوەرانەیشی بە کوشتت دان هەر خۆتن؟ نەك تەنها هەر جەنگاوەرەکان، بەڵکو ئەو گیاندانەیشی کە لە شکاردا سەرت دەبڕین و لە ئاهەنگەکانتدا دەتخواردن هەر خۆت بوون. ئێوە واتان دەزانی کە تەنها ژیانتان لە ناخدا هەیە، بەڵام من پەردەم لەسەر ئەو خەیاڵەتان لادا و، وەهام لێتان کرد ببینن کە ئەو کارە خراپانەی بەرانبەر بە کەسانی دیکە ئەنجامتان داون بە هەمان شێوە بەرانبەر خۆتان کردووتانن. ژیان یەکێکە لەناو هەموویاندا و، ژیانی تۆش تەنها بەشێکی ئەو ژیانە هاوبەشەیە. تەنها ئەو بەشەی ژیانیشە کە هی تۆیە و خۆت دەتوانی وای لێ بکەیت ژیانێکی باش بێت یان خراپ، ژیانێکی درێژ بێت یان کورت. ئێوە تەنها دەتوانن ژیان لە خۆتاندا باشتر بکەن، ئەویش بە تێکشکاندنی ئەو بەربەستانەی ژیانی ئێوە لە ژیانی کەسانی دیکە جیا دەکەنەوە و، هەروەها بەوەی ژیانی کەسانی دیکە وەکو ژیانی خۆتان رەچاو بکەن و، خۆشتان بوێن. بەم کارانە بەشی خۆتان لە ژیان زیاد دەکەن. ئێوە ژیانی خۆتان بریندار دەکەن ئەگەر بێت و بە تاقی تەنیا بیر لە ژیانی خۆتان بکەنەوە و، ئەگەر هەوڵ بدەن لەسەر حیسابی ژیانی کەسانی دیکە ژیانی خۆتان خۆشتر بکەن. بەم کارانەش تەنها لە ژیانی خۆتان کەم دەکەنەوە. لەناوبردنی ئەو ژیانەی لەلای کەسانی دیکەدایە بەدەر لە توانای ئێوەیە. ژیانی ئەو کەسانەی ئێوە کوشتیانتانن لەبەر چاوی ئێوە نەماون، ئەگینا لەناو نەچوون. وەهاتان بیر دەکردەوە کە بە بڕینی ژیانی کەسانی دیکە ژیانی خۆتان درێژ بکەنەوە، بەڵام ئێوە ناتوانن ئەمە ئەنجام بدەن. ژیان نە کات دەزانێت، نە شوێن. ژیانی ساتێك و ژیانی هەزاران ساڵ، ژیانی ئێوە و ژیانی هەموو ئەو گیاندارە بینراو و نەبینراوانەی جیهان، هەموویان وەکو یەك یەکسانن. ئەستەمە بتوانن ژیان لەناو بەرن یان، ژیان بگۆڕن؛ چونکە ژیان شتێکە بوونی هەر هەیە. بەڵام گشت شتەکانی دیکە، تەنها لە چاوی ئێمەدا وا دیارە کە هەبن."

پیرەمێردەکە ئەمەی ووت و بزر بوو.

بۆ بەیانییەکەی پاشا ئەسەرحەدۆن فەرمانی دا لایلی و گشت بەندکراوانی دیکە دەبێت ئازاد بکرێن و لەسێدارەدانەکانیش رابگیرێن.

بۆ رۆژی سێیەم ئاشوربانیپاڵی کوڕیی بانگ کرد و، پاشایەتییەکەیی پێ سپارد و، خۆیشی رووی کردە بیابان بۆ بیرکردنەوە لە هەموو ئەو شتانەی فێری بووبوون. پاشان ئەم شار بۆ ئەو شار و ئەم گوند بۆ ئەو گوند دەگەڕا وتاری پێشکەش بە خەڵك دەکرد سەبارەت بەوەی کە ژیان یەکە و، کاتێك مرۆڤ دەیەوێت ئازاری کەسانی دیکە بدات، ئەوا خراپە بەرانبەر بە خۆیان ئەنجام دەدەن.

ئێجگار ئازیز!

 

ئێجگار ئازیز!

 

ئێجگار ئازیز!

(١٨٩٧)

(لیۆ تۆلستۆی لە چیرۆکێکی گای دو مۆپاسانت وەریگرتووە)

لە ئینگلیزییەوە بۆ کوردی: ئاکۆ محەمەد

 

 لە نزیك سنورەکانی فەرەنسا و ئیتالیا و لەسەر کەنارەکانی دەریای ناوەڕاست شانشینێکی بچۆڵانە هەیە پێی دەووترێت مۆناکۆ. زۆر شارەدێی بچوکی دوورەدەست رەنگە لەم شانشینە دانیشتوانی زیاتری هەبێت، چونکە وەك باس دەکرێت بە هەموویانەوە تەنها حەوت هەزارن و ئەگەر خاکی شانشینەکەیان بەسەردا دابەش بکرێت، ئەوا یەکی فەدانێکیشیان ناکەوێت. بەڵام ئەم شانشینە بچکۆلانەیە خاوەن پاشاکۆکێکی راستەقینەیە و، کۆشکێك و خزمەتکاران و وەزیران و سەرقەشەیەکی تایبەت بە خۆی هەیە و، هەروەها سوپایەك و چەندین جێنەڕاڵیش.

 ئەم سوپایە سوپایەکی گەورە نییە؛ بە هەمووی تەنها شەست پیاوی هەیە و لەگەڵ ئەمەشدا هێشتا هەر سوپایەکە بۆ خۆی. لەم شانشینەدا وەکو هەر جێگایەکی دیکە باج و خەراجی تایبەتیان هەیە وەکو: باجی توتن و باجی شەراب و خواردنەوە رۆحییەکان و باجی سەرانەش. لەگەڵ ئەوەشدا، خەڵکی ئەوێ هەر وەکو خەڵکی وڵاتانی دیکە دەخۆنەوە و جگەرە دەکێشن، بۆیە ئەو داهاتانە زۆر کەم دەبوون بۆ پاشا تا بتوانێت خزمەتکاران و کاربەدەستانی خۆیی پێ تێر بکات و خۆیی پێ بپارێزێت، ئەگەر هاتبا و رێگایەکی نوێ و تایبەتی بۆ سەرچاوەی داهات نەدۆزیبایەتەوە. داهاتی ئەم رێگا تایبەتە لە خانەیەکی قومارەوە دێت کە تێیدا خەڵك یاری قوماری رۆلێت دەکەن. خەڵك یاری دەکەن و چ بیبەنەوە و چ بدۆڕێن، خاوەنەکەی لە هەر دەستێکدا رێژەیەکی بۆ خۆی دەبێت و؛ لە بەشە قازانجی خۆی بڕێکی باشیش بە پاشا دەدات. هۆکاری ئەوەیشی ئەم بڕە زۆرەش دەدات ئەوەیە کە ئەمە تەنها دامەزراوەیەکی قومارکردنە لە ئەوروپادا مابێتەوە. هەندێ لە دەسەڵاتدارە سەربەخۆ بچوکەکانی ئەڵمانیا لەم جۆرە خانانەی قومارکردنیان تێدا پارێزرا بوون، بەڵام لە چەند ساڵی رابردوودا ئەوانیش قەدەغە کران. هۆکاری ئەوەی ناچار بە داخستن کران ئەوە بوو چونکە ئەم خانانەی قومارکردن زیانی زۆریان دەگەیاند. هەر کەسێك دەتوانێت بێت و بەختی خۆی تاقی بکاتەوە، ئینجا هەر چییەکی هەبێت دەیخاتە مەترسییەوە و دەیدۆڕێنێت، ئینجا گرەو لەسەر ئەو پارەیە دەکات کە هی خۆی نییە و ئەویش دەدۆڕێنێت و، دواجار لە خەفەتاندا خۆی دەخنکێنێت یان فیشەکێك بە خۆیەوە دەنێت. بۆیە ئەڵمانەکان دەسەڵاتدارانی خۆیانیان ناچار کرد دەست هەڵبگرن لەم جۆرە پارە کۆکردنەوەیە؛ بەڵام کەس نەبوو پاشای مۆناکۆ رابگرێت و، هەر خۆی بە پاوانکردنی ئەم کارە مایەوە.

بۆیە لە ئێستادا هەر کەسێك بیەوێت قومار بکات دەچێت بۆ مۆناکۆ. ببەنەوە یان بدۆڕێن، لە قازانجی پاشایە. وەکو ئەو پەندە دەڵێت، 'تۆ ناتوانیت بە کاری پاك کۆشکی بەردین ببەیتەوە' و؛ ئەو پاشاکۆکەی مۆناکۆش دەزانێت کارێکی پیسە، بەڵام چی بکات؟ خۆ دەبێت بژیت و، خۆ دەرهێنانی داهات لە خواردنەوە و توتنیشدا شتێکی جوان نییە. بەم شیوەیە دەژیت و حوکم دەکات و پارەیەکی زۆر کۆدەکاتەوە و، دادگای خۆی دەپارێزێت و لە سازدانی هەموو بۆنەیەكدا وەکو پاشایەکی راستەقینە خۆی دەردەخات.

ئاهەنگی تاج و پاشایەتی و رێوڕەسمی پێشوازیکردنی تایبەتی خۆی هەیە و، خەڵات دەبەخشێتەوە و سزا دەدات و لێخۆشبوون دەردەکات و، هەروەها دەستەی پێداچوونەوە و ئەنجومەن و یاسا و دادگای خۆی هەیە بۆ بەرجەستەکردنی دادپەروەری؛ ئەمەیش وەکو هەموو پاشایەکی دیکە، بەڵام هەموو ئەمانە بە قەبارەی بچوك بچوك.

ئینجا چەند ساڵێك لەمەوبەر وەها روویدا لەژێر دەسەلاتی ئەم پاشایەدا تاوانێكی پیاوکوشتن ئەنجام درا. خەڵکی ئەم شانشینییە خەڵکانی ئاشتیخوازن و، شتی لەم جۆرە پێشتر تێیاندا رووینەدابوو. دادوەرەکان بە رێوڕەسم و بێنەوبەردەیەکی زۆرەوە کۆبوونەوە و کەیسەکەیان بە دادوەرانەترین شێوە دادگایی کرد. لەوێدا دادوەران و داواکارانی گشتی و دەستەی سوێندخۆران و پارێزەرانی تێدا بوو. تاوتوێیان دەکرد و حوکمیان دەردەکرد و، لە کۆتاییدا تاوانبارەکەیان بە پەڕاندنی سەر مەحکوم کرد، چونکە یاسا وەها فەرمان دەکات.  تا ئێرە بە باشی رۆیشت. ئینجا دواتر، حوکمەکەیان خستە بەردەم پاشا. پاشا حوکمەکەی خوێندەوە و پەسەندی کرد. "ئەگەر پێویست بکات کۆتایی بە ژیانی بهێنرێت، ئەوا کۆتایی بە ژیانی بهێنن."

بابەتەکە تەنها یەك گرفتی تێدا مایەوە و، ئەویش ئەوە بوو نە تیغی سەرپەڕاندنیان هەبوو و نە جەلادێکی جێبەجێکاریش. وەزیرەکان مشورێکیان لە بابەتەکە خوارد و، بڕیاریان دا داواکارییەك ئاراستەی حکومەتی فەرەنسا بکەن، داخۆ فەرەنسییەکان ناتوانن ئامێرێك و شارەزایەکیان بدەنێ بۆ پەڕاندنی سەری تاوانبارەکە و، ئەگەریش دەیاندەنێ، ئایا فەرەنسییەکان پێیان دەفەرموون چەندی تێ دەچێت. نامەی ئەمە نێردرا. هەفتەیەك دواتر وەڵامەکەی گەڕایەوە: دەتوانرێت ئامێرێك و شارەزایەك دابین بکرێت و هەروەها بڕی ١٦،٠٠٠ فرانکی تێدەچێت. ئەمە خرایە بەردەم پاشا. بیری لێکردەوە. شازدە هەزار فرانك! ئینجا ووتی، "ئەو کەساسە ئەو پارەیە ناهێنێت. ناکرێت بە جۆرێکی وەها ئەنجام بدرێت هەرزان راوەستێت؟ بۆچی، چونکە ١٦،٠٠٠ فرانك لە هەر سەری دوو فرانك زیاترە ئەگەر بەسەر دانیشتواندا دابەش بکرێت. خەڵك ئەمەی پێ قەبوڵ ناکرێت و، لەوانەیە ببێتە هۆی گرژی و ئاژاوە!"

بۆیە، ئەنجومەنێك بانگهێشت کرا بۆ ئەوەی بیرێکی لێ بکاتەوە چی بکرێت و، بڕیاریان دا بەوەی کە داواکارییەکی هاوشێوە رەوانەی پاشای ئیتالیا بکەن. حکومەتی فەرەنسا حکومەتێکی کۆمارییە و، رێزێکی دروستی بۆ پاشاکان نییە؛ بەڵام پاشای ئیتالیا برایەکی پاشایەتییە و، رەنگە قایل بێت کارەکە هەرزانتر ئەنجام بدات. بۆیە، نامەکە نوسراو و، وەلامێکی خێرا وەرگیرایەوە.

حکومەتی ئیتالیا نوسیبوویان کە بە خۆشحاڵییەوە هەم ئامێرەکە و هەم شارەزاکەیشیان بۆ دابین دەکەن و، هەموویشی ١٢،٠٠٠ فرانکی تێدەچێت، بە تێچووی هاتوچوونیشەوە. ئەمەیان هەرزانترە بەڵام هێشتا هەر بڕێکی زۆر دیار بوو. بە راستی ئەو بیژییە ئەو پارەیەی نەدەهێنا. هێشتا مانای وایە کە دەکاتە نزیکەی دوو فرانك بۆ هەر سەرێك کە دەکەوێتە سەر باج و سەرانەکان. ئەنجومەنێکی دیکەی بۆ گیرا. تاوتوێ و بیریان لێ کردەوە چۆن دەکرێت بە خەرجییەکی کەمتر ئەنجام بدرێت. ناکرێت یەکێك لە سەربازەکان پەیدا بکرێت و کارەکە بە زەبری و بە شێوەیەکی خۆمانی ئەنجام بدات؟  بانگهێشتی جێنەراڵەکە کرا و لێی پرسرا: "ناتوانیت سەربازێکمان بۆ پەیدا بکەیت بتوانێت سەری کابرا بپەڕێنێت؟ ئەوان لە شەڕدا باکیان بە کوشتنی خەڵك نییە. لە راستیدا ئەوان بۆ ئەم کارە راهێنراون." دواتر جێنەراڵەکە ئەمەی لەگەڵ سەربازەکاندا باس کرد تاوەکو بزانێت داخۆ کەسێکیان کارەکە ئەنجام نادات. بەڵام هیچکام لە سەربازەکان نەیاندەکرد. ووتیان: " نەخێر، ئێمە نازانین ئەو کارە چۆن ئەنجام دەدرێت؛ هیچ لەبارەی ئەو کارەوە فێر نەکراوین."

ئینجا دەبوو چی کرابا؟ دیسانەوە وەزیرەکان پرسەکەیان تاوتوێ کردەوە و کردەوە. کۆمیسیۆنێك و لێژنەیەك و لقە لیژنەیەکیان پێکهێنا و، ئینجا لە کۆتاییدا وەهایان بڕیار دا کە سزای مەرگەکە بگۆڕن بۆ بەندکردنی هەتاهەتایی. ئەمەیش هەم دەتوانێت بەزەیی پاشا نیشان بدات و هەمیش هەرزانتر رادەوەستێت.

پاشا رەزامەندی خۆیی لەسەر ئەمە دا و، پرسەکە بەم شێوەیە رێکخرا. تەنها کێشەیەك ئەوە بوو کە زیندانێکی گونجاوی وەهایان نەبوو پیاوێك بۆ تەواوی ژیانی تێیدا بەند بکرێت. ژوورێکی بەندکردنی بچوکیان هەبوو کە جاروبار خەڵکیان بۆ ماوەیەکی کاتی تێدا راگیر دەکرد، بەڵام زیندانێکی وەها بەهێزیان نەبوو بۆ بەکارهێنانی هەمیشەیی بشێت. لەگەڵ ئەوەشدا، جێگایەکیان دۆزییە ئەم کاریان بۆ بکات و، کابرایان تێ ئاخنی و پاسەوانێکیان بە دیارەوە دانا. پاسەوانەکە دەبوو چاودێری تاوانبارەکە بکات و، لە هەمان کاتیشدا دەبوو خواردنی لە ناندینی کۆشکەکەوە بۆ بهێنێت.

زیندانییەکە مانگ دوای مانگ لەوێدا مایەوە تاوەکو ساڵێك تێپەڕی. بەڵام دوای تێپەڕینی ساڵێك و کاتێك پاشاکۆکە رۆژێکیان چاوێکی بە داهات و خەرجییەکانیدا خشاند، تێبینیی بڕگەیەکی نوێی کرد لە خەرجییەکاندا. ئەمەیش تایبەت بوو بە بەندکردنی تاوانبارەکە، لەگەڵ ئەوەشدا بە بڕێکی کەم نەبوو. پاسەوانێکی تایبەتی هەبوو و هەروەها خەرجیی خواردنی کابراش دەدرا. بە سەر یەکەوە لە ساڵێکدا لە ٦٠٠ فرانك پتر کەوتبوو. لە هەمووشی خراپتر ئەوە بوو کە کابرا هێشتا گەنج و تەندروست بوو و، لەوانە بوو بۆ پەنجا ساڵی دیکە بژیت. بەڵام کاتێك بێیت و ئەمە لێکبدەیتەوە، بە راستی بۆ خۆی پرسێکی گرنگ بوو. نەدەکرا وەهاش بڕوات. بۆیە پاشا وەزیرەکانی کۆکردنەوە و پێی ووتن:

"پێویستە رێگەیەکی هەرزانتر بۆ چارەکردنی ئەم چەپەڵە بدۆزنەوە. ئەم پلانەی ئێستا زۆر گران و پڕ خەرج دەکەوێتەوە." وەزیرەکان کۆبوونەوە و تاوتوێیان کرد و کردەوە، تا ئەوەی یەکێکیان ووتی: "بەڕێزینە، بە بۆچوونی من پێویست دەکات پاسەوانەکە ئیزن بدەین و لەسەر کارەکەی نەهێڵین." وەزیرێکی دیکە دەمی کردەوە و ووتی: "بەس دوایی، کابرا خۆ هەڵدێت." ئەوەی یەکەم ووتی: "جا چییە، با هەڵبێت. کێشەی خۆیەتی و خۆی خۆی هەڵبواسێت!" بەم شێوەیە هاتن و راوێژەکانی خۆیانیان بە پاشاکۆکە ووت و، ئەویش رەزامەندیی لەسەر دا. پاسەوانەکە دەرکرا و، چاوەڕێیان کرد ببینن چی روودەدات. هەموو ئەوەی کە رووی دا ئەو بوو لە کاتی شامدا، تاوانبارەکە هاتە دەرەوە و بینی هیچ پاسەوانێکی لێ نییە و لێیدا چوو بۆ ناندینەکەی پاشا ژەمەکەی خۆی بهێنێت. ئەوەی پێی درا هەڵیگرت و گەڕایەوە زیندانەکەی و دەرگاکەی داخست و خۆی لە ژوورەوە پەستا. رۆژی دواتر هەمان شت روویدایەوە. لە کاتی خۆیدا چوو ژەمەکەی خۆیی هێنا؛ بەڵام سەبارەت بە هەڵهاتن، هیچ ئاماژەیەکی لەو بارەوە هەر نیشان نەدا! ئێستا دەبوو چی بکرێت؟ جارێکی دیکە لە بابەتەکەیان کۆڵیەوە.

لە نێوان خۆیاندا ووتیان: "پێویستە راستەوخۆ پێی بڵێین کە نامانەوێت رایبگرین." لەسەر ئەم قسەیەش، وەزیری داد کابرای بانگ کردە لای خۆی.

وەزیر پێی ووت: "بۆچی راناکەیت؟ خۆ هیچ پاسەوانێکی لێ نییە پاسەوانیت بکات. دەتوانیت بۆ هەر کوێ ئارەزووی دەکەیت بچیت و، پاشاش باکی پێی نییە."

کابرا وەڵامی دایە، "خۆ دەزانم پاشا باکی پێی نییە، بەڵام هیچ جێیەکم نییە بۆی بچم. دەتوانم چی بکەم؟ ئێوە بەو حوکمەتان کەسایەتی منتان نابووت کرد و، خەڵکی پشتم تێ دەکەن. سەرەڕای ئەوەش، ئیتر لەسەر رێی کارکردنیشدا نەماوم. ئێوە بە خراپی مامەڵەتان لەگەڵدا کردم. ئەمە هیچ رەوا نییە. لە جێی یەکەمدا، کاتێك کە بە مەرگ مەحکومتان کردم، دەبوو کۆتاییتان بە ژیانم هێنابا، بەڵام ئێوە واتان نەکرد. ئەوەش شتێکە من گازندەی لەبارەوە ناکەم. ئەوجا مەحکومتان کردم بە بەندکردنی هەتاهەتایی و پاسەوانێکتان دانا نانەکەمم بۆ بهێنێت، بەڵام پاش ماوەیەك ئەوتان لادا و ناچار بووم خۆم بچم خواردنکەم بهێنم. بۆ ئەوەش هیچ گلەییم نەکرد. بەڵام ئەوەی کە ئێستا بە راستی دەتانەوێت سەری خۆم هەڵگرم و بڕۆم! ناتوانم بەوە رازی ببم. ئێوە دەتوانن هەرچیتان پێخۆش بێت بیکەن، بەڵام من بۆ هیچکوێ رۆیشتوو نیم!"

دەبوو چی کرابا؟ جارێکی دیکە ئەنجومەنەکە کۆبوونەوە. دەیانتوانی چی بڵێن؟ کابرا نایەوێت بڕوات. بابەتەکەیان لێکدایەوە و قسەیان لەسەر کرد. تەنها رێگەیەك بۆ ئەوەی لە دەستی قوتار بن ئەوە بوو مووچەیەکی پێشکەش بکەن. پێشنیارەکەیان بەم شێوەیە بە پاشا گەیاند. ووتیان، "هیچ دیکەی لەگەڵدا ناکرێت. پێویستە بە هەر جۆرێك بێت لە کۆڵ خۆمانی بکەینەوە." بڕی مووچەکە بە ٦٠٠ فرانك دانرا و، ئەمەش بە زیندانییەکە راگەیەنرا.

"باشە، کەواتە،" وای پێ ووتن، "قەیدی ناکات، ئەگەر بە رێکوپێکی پێم بدەن. بەم مەرجە، ئەوا ئامادەم بڕۆم."

بەم شێوەیە کێشەکە چارە کرا. سێیەکی مووچەی ساڵانەی وەك پێشەکی وەرگرت و، ناوچەی دەسەڵاتی پاشای بەجێ هێشت. رێگاکەی بە شەمەندەفەر تەنها چارەکە کاتژمێرێك دەبوو و، پێچایەوە و کۆچی کرد و، رێك لەوبەری سنورەوە دامەزرا؛ لەوێ پارچەیەك زەویی کڕی و کردییە بێستان و دەستی کردە فرۆشتنی بەروبوومەکەی و، ئیستاش بە ئاسوودەیی دەژیا. هەمیشە لە کاتی خۆیدا دەچێت و مووچەکەی رادەکێشێت. کە وەریشیگرت، خۆی دەگەیەنێتە مێزی قومارکردن و دوو سێ فرانك دەخاتە گرەوەوە و هەندێ جار دەیباتەوە و هەندێ جاریش دەیدۆڕێنێت و، ئینجا دەگەڕێتەوە ماڵەوە. ژیانێکی پڕ و ئاشتی و پڕ خۆشی دەباتە سەر.

باش بۆی کەوتەوە کە تاوانەکەی لە وەڵاتێکدا ئەنجام نەدا خەمی تێچووی پەڕاندنی سەر کابرایەكیان بێت، یان بۆ هەتاهەتایە لە زیندانی بپەستێنێنن.

ئالیۆشا مه‌نجه‌ڵ

 

ئالیۆشا مه‌نجه‌ڵ

 

ئالیۆشا مه‌نجه‌ڵ

لیۆ تۆلستۆی ١٩٠٥

لە ئینگلیزییەوە بۆ کوردی: ئاکۆ محەمەد

 

 

ئالیۆشا برا بچوك بوو. به‌ مه‌نجه‌ڵ ناتۆری ده‌رکردبوو، چونکه‌ جارێکیان دایکی به‌ مه‌نجه‌ڵێکی شیره‌وه‌ ناردبوویه‌ لای قه‌شه‌ژن و، پێی له‌ شتێك هه‌ڵکه‌وتبوو و مه‌نجه‌ڵه‌که‌ی شکاندبوو. دایکی فه‌لاقه‌ی کردبوو و، منداڵانیش گه‌ڵته‌یان پێکردبوو. له‌و کاته‌وه‌ نازناوی مه‌نجه‌ڵی به‌ باڵاوه‌ بڕا. ئالیۆشا کابرایه‌کی له‌ڕ و بچکۆلانه‌ بوو، گوێیه‌کانی قووت و که‌پووی گه‌وره‌. منداڵان به‌، "ئالیۆشا لووتێکی هه‌یه‌ وه‌کو سه‌گی سه‌ر گرده‌ڵۆکه‌!" دوای ده‌که‌وتن. ئالیۆشا چووه‌ قوتابخانه‌ی گوند به‌ڵام له‌ وانه‌کانیدا باش نه‌بوو؛ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا، کاتێکی که‌می بۆ فێربوون هه‌بوو. برا گه‌وره‌که‌ی له‌ شار بوو، کاری بۆ بازرگانێك ده‌کرد، بۆیه‌ به‌ ناچاری ئالیۆشا هه‌ر زۆر به‌ گچکه‌یی ده‌بوو یارمه‌تی باوکی بدات. شه‌ش ساڵی پڕ نه‌کردبووه‌وه‌، راهاتبوو له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ کچاندا بچێته‌ دیار مه‌ڕ و مانگاکان له‌ له‌وه‌ڕگادا؛ پاش ماوه‌یه‌کی دیکه‌ به‌ شه‌و و به‌ رۆژ چاودێریی ئه‌سپه‌کانی ده‌کرد. که‌ ته‌مه‌نیشی گه‌یشته‌ دوازده‌ ساڵان، ئیتر جووتی ده‌کرد و عه‌رەبانه‌ی پاڵ ده‌نا. زانستی هه‌بوو، که‌چی توانسته‌که‌ی نه‌یده‌هێنا. هه‌میشه‌ لێوبه‌خه‌نده‌ بوو. هه‌ر کاتێك منداڵان پێیانڕاده‌بووارد، یا پێی پێده‌که‌نین یانیش بێده‌نگ ده‌بوو. که‌ باوکی سه‌رزه‌نشتی ده‌کرد، مته‌قی نه‌ده‌کرد و به‌ هۆشه‌وه‌ گوێی ده‌گرت و، که‌ سه‌رزه‌نشتکردنه‌که‌ش ته‌واو با بزه‌یه‌کی ده‌کرد و له‌سه‌ر کاره‌که‌ی به‌رده‌وام ده‌بوو. ئالیۆشا نۆزده‌ ساڵان بوو که‌ براکه‌ی بۆ سه‌ربازی گیرا. ئه‌وجا باوکی ئه‌می وه‌کو به‌رده‌ست و کۆڵکێش خسته‌ لای بازرگانه‌که‌. پۆتینه‌ کۆنه‌کانی براکه‌ی و چاکه‌ت و کڵاوه‌ کۆنه‌کانی باوکیی پێدراو و، بۆ شار برا. ئالیۆشا به‌و جلانه‌ی شادمان بوو، به‌ڵام بازرگانه‌که‌ دیتنی ئه‌می نه‌چوو به‌ دڵه‌وه‌.

بازرگانه‌که‌ چاوێکی به‌ ئالیۆشادا گێڕا و ووتی، "وام زانی بۆ جێگاکه‌ی سیمۆن، پیاوێکم بۆ دێنی و ئه‌مه‌ت بۆ هێناوم! ئه‌مه‌ بۆ چی باشه‌؟"

"ده‌توانێ هه‌موو شتێ ئه‌نجام بدات؛ چاودێریکردنی ئه‌سپ و گالیسکه‌ هاژووژتن و پاڵنان. بۆ کارکردن زۆر باشه‌. زۆر لاواز دیاره‌، به‌ڵام به‌ ئه‌ندازه‌ی پێویست و جیڕ و به‌توانایه‌. زۆریش حه‌ز به‌ کاره‌."

"وا دیاره‌. ده‌ باشه‌؛ با ببینین ده‌توانین چیی پێ ئه‌نجام بده‌ین."

به‌م شێوه‌یه‌ ئالیۆشا له‌لای بازرگانه‌که‌ مایه‌وه‌.

ماڵباتی بازرگانه‌که‌ خێزانێکی گه‌وره‌ نه‌بوو. ته‌نها پێکهاتبوو له‌ ژنی بازرگانه‌که‌ و دایکه‌ پیره‌که‌ی؛ کوڕێکی که‌م خوێنده‌وار که‌ ژنی هێنابوو و له‌گه‌ڵ باوکیدا کاری ده‌کرد؛ کوڕێکی دیکه‌ی تێگه‌یشتوو که‌ خوێندنی ته‌واو کردبوو و چووبووه‌ زانکۆ به‌ڵام ده‌رکرابوو، ئه‌میش له‌ ماڵه‌وه‌ ده‌ژیا و؛ هه‌روه‌ها کچێکیش که‌ هێشتا ده‌چووه‌ قوتابخانه‌.

سه‌ره‌تا ئالیۆشایان به‌ خۆوه‌ وه‌رنه‌گرت. که‌سێکی ره‌فتار کێوی و ناقۆڵای جل قۆڕ و بێنه‌واکه‌ت بوو، به‌ڵام زۆری پێنه‌چوو له‌گه‌ڵیدا راهاتن. ئالیۆشا ته‌نانه‌ت له‌ براکه‌شی باشتر کاری ده‌کرد؛ به‌ راستی زۆر به‌ دڵ و داوان بوو. بۆ هه‌موو جێیه‌کیان ده‌نارد و، ئه‌ویش پرز و خێرا هه‌موو شتێکی ئه‌نجام ده‌دا و به‌ بێ وه‌ستان له‌ فه‌رمایشتێکه‌وه‌ بۆ یه‌کێکی دی ده‌چوو. ئاوه‌ها لێره‌ش، له‌ ماڵه‌وه‌، وای لێهات هه‌رچی کار هه‌یه‌ بکه‌وێته‌ سه‌ر شانی ئه‌م. چه‌ندی زیاتر ئه‌نجام ده‌دا، کاری زیاتریان پێڕاده‌سپارد. ئاغاژن، دایکه‌ پیره‌که‌ی، کوڕه‌که‌، کچه‌که‌، کاتبه‌که‌ و، چێشتلێنه‌ره‌که‌ش، هه‌موویان فه‌رمانیان پێ ده‌دا و له‌ جێیه‌که‌وه‌ بۆ جێیه‌کی دیکه‌یان ده‌نارد.

هه‌ر له‌ سپێده‌وه‌ تا شه‌و به‌رده‌وام پێی ده‌ووترا: "ئالیۆشا، ئه‌مه‌ بکه‌! ئالیۆشا ئه‌وه‌ بکه‌! له‌ بیرت چوو ئالیۆشا؟ وریا به‌ له‌ بیری نه‌که‌ی، ئایۆشا!" ئالیۆشاش هه‌ر له‌م ناوه‌ رای ده‌کرد و ئاگای له‌مه‌ و له‌وه‌ ده‌بوو، هیچی له‌ بیر نه‌ده‌کرد، کاتی بۆ هه‌موو شتێك ده‌کرده‌وه‌ و، هه‌میشه‌ لێوبه‌خه‌نده‌ بوو.

ئه‌وه‌نده‌ی پێ نه‌چوو پۆتینه‌ کۆنه‌کانی براکه‌ی دڕان و، ئاغاکه‌یشی سه‌رزه‌نشتی ده‌کرد که‌ به‌و پێڵاوه‌ شڕانه‌وه‌ ده‌سوڕێته‌وه‌ و په‌نجه‌کانی پێی لێوه‌ هاتوونه‌ته‌ ده‌ره‌وه‌. فه‌رمانی کرد له‌ بازاڕ جووتێکی دیکه‌ی بۆ بکڕن. ئالیۆشا به‌ پۆتینه‌ نوێیه‌کانی دڵخۆش بوو، به‌ڵام له‌ پێیه‌کانی تووڕه‌ ده‌بوو کاتێك له‌ کۆتایی رۆژ و له‌پاش ئه‌و هه‌موو به‌ملا و به‌ولا هه‌ڕاکردنه‌ ئازاریان ده‌هاتێ. ئه‌وجا له‌وه‌ ده‌ترسا که‌ باوکی بۆ وه‌رگرتنی ده‌ستهه‌قه‌که‌ی بێته‌ شار و ببینێت له‌بۆ پۆتینه‌کانی پاره‌که‌ی که‌م کراوه‌ته‌وه‌.

له‌ زستاندا ئالیۆشا وا راهاتبوو به‌ر له‌ هه‌ڵهاتنی رۆژ له‌ خه‌و هه‌ڵبسێت. داری وورد ده‌کرد، حه‌وشه‌که‌ی گسك ده‌دا، دان و کای به‌ مانگا و ئه‌سپه‌کان ده‌دا، زۆپاکانی هه‌ڵده‌کرد، پێڵاو و پۆتینه‌کانی خاوێن ده‌کرده‌وه‌، سه‌ماوه‌ره‌کانی ئاماده‌ ده‌کرد و دواتریش ده‌یسڕینه‌وه‌؛ یان کاتبه‌که‌ فه‌رمانی پێ ده‌کرد شته‌کانی بۆ بهێنێت؛ یان چێشتلێنه‌ره‌که‌ دایده‌نا هه‌ویره‌که‌ی بۆ بشێلێت یان مه‌نجه‌ڵی شله‌کان پاك بکاته‌وه‌. ئه‌وجا بۆ راسپاره‌ده‌ی جۆراوجۆر ده‌یاننارده‌ شار، تاوه‌کو کچه‌که‌ له‌ قوتابخانه‌وه‌ بۆ ماڵ بهێنێته‌وه‌، یان هه‌ندێ زه‌یتی زه‌یتون بۆ داپیره‌ بهێنێت. "بۆ خاتری ئاسمان ئه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌نده‌ زۆرت پێ چوو؟" که‌سێك پێی ده‌ووت و ئه‌وجا یه‌کێکی دیکه‌ش به‌ هه‌مان شێوه‌. بۆ چی ده‌بوو ئه‌وان رۆیشتبان؟ ئالیۆشا ده‌یتوانی بڕوشتبا. "ئالیۆشا! ئالیۆشا!" ئالیۆشاش بۆ ئێره‌ی هه‌ڕا ده‌کرد و بۆ ئه‌وێ پڕتاوی ده‌دا. قاوه‌ڵتیی به‌ بابۆڵه‌ و هه‌ر ده‌م کارکردنه‌وه‌ ده‌خوارد و به‌ ده‌گمه‌نیش بۆی رێك ده‌که‌وت ژه‌می ئێواره‌ له‌ وه‌ختی خۆیدا بخوات. چێشتلێنه‌ره‌که‌ هه‌میشه‌ به‌ هۆی دواکه‌وتنییه‌وه‌ سه‌رکۆنه‌ی ده‌کرد، به‌ڵام له‌ هه‌مان کاتیشدا به‌زه‌یی پێدا ده‌هاته‌وه‌ و شتێکی به‌ گه‌رمی بۆ ده‌هێشته‌وه‌ بۆ نانی ئێواره‌ی یان بۆ شامی شێوانی.

له‌ رۆژانی پشوودا له‌ هه‌موو کات زیاتر کاری بۆ هه‌بوون، به‌ڵام ئالیۆشا چونکه‌ هه‌موو که‌س به‌خشیش پێی ده‌دا، که‌یفی به‌ رۆژانی پشوو ده‌هات. زۆریشی لێ دڵنیا نه‌بوو، به‌ڵام شه‌ست کۆپێکێکی کۆ ده‌کرده‌وه‌ و ئه‌م پاره‌یه‌ش بۆ خودی خۆیشی بوون. ئالیۆشا هه‌رگیز چاوی له‌ مانگانه‌که‌ی خۆی نه‌بوو. باوکی خۆی ده‌هات و له‌ بازرگانه‌که‌ی وه‌رده‌گرت و، سه‌رزه‌نشتی ئالیۆشای ده‌کرد بۆچی پۆتینه‌کانی دڕاندووه‌.

که‌ پاشه‌که‌وته‌که‌ی گه‌یشته‌ دوو روبڵ، به‌ ئامۆژگاریی چێشلێنه‌ره‌که‌ چاکه‌تێکی چنراوی سووری بۆ خۆی کڕی و، کاتێك له‌به‌ری ده‌کرد هێنده‌ دڵشاد ده‌بوو نه‌یده‌توانی له‌ خۆشییان چاوه‌کانی بنوقێنێت. ئالیۆشا زۆری قسه‌ نه‌ده‌کرد، هه‌ر کاتێکیش قسه‌ی کردبا، پچڕ پچڕ قسه‌ی ده‌کرد و رووی به‌ لایه‌که‌وه‌ خوار ده‌کرد. که‌ پێی گووترابا شتێك بکات، یان داخۆ ده‌توانێت ئه‌نجامی بدات، بێ یه‌كودوو ده‌یووت به‌ڵێ و یه‌کسه‌ر ده‌ستی به‌ کاره‌که‌ ده‌کرد.

ئالیۆشا هیچ دووعا و نزایه‌کی نه‌ده‌زانی و ئه‌وه‌شی دایکی فێری کردبوو له‌ بیری چووبووه‌وه‌. به‌ڵام هه‌ر به‌و شێوه‌یه‌ هه‌موو به‌یانی و ئێواره‌یه‌ك ته‌نها به‌ ده‌سته‌کانی ده‌پاڕایه‌وه‌ و خاجی ده‌نواند.

نزیکه‌ی ساڵ و نیویه‌کی به‌م شێوه‌یه‌ گوزه‌راند و له‌ کۆتاییی ساڵی دووه‌می شتێکی زۆر سامناکی لێقه‌وما. رۆژێکیان زۆر به‌ سه‌رسامییه‌وه‌ ئه‌وه‌ی بۆ ده‌رکه‌وت که‌ سه‌ره‌ڕای په‌یوه‌ندیی به‌رژه‌وندی و که‌ڵکگه‌یاند که‌ له‌ نێوان خه‌ڵکدا هه‌یه‌، په‌یوه‌ندییه‌کی دیاریکراوی دیکه‌ی ته‌واو جیاوازیش هه‌یه‌. له‌ بری ئه‌وه‌ی پیاوێك لێی بخوازرێت پۆتینه‌کان خاوێن بکاته‌وه‌، بچێ فه‌رمایشته‌کان به‌جێ بهێنێت و ئه‌سپه‌کان ره‌شمه‌ بکات و، بۆ هیچ جۆره‌ خزمه‌تێکیش نه‌ویسترێیت، که‌چی که‌سێکی دیکه‌ ده‌یه‌وێت خزمه‌تی بکات و به‌زیی پێدا بێته‌وه‌. له‌ پڕێدا ئالیۆشا وای هه‌ست کرد که‌ خۆی ئه‌و جۆر پیاوه‌ بێت.

ئه‌م دۆزینه‌وه‌یی له‌ رێگه‌ی چێشلێنه‌ر ئوستینیاوه‌ بوو. ئوستینیا ئافره‌تێکی جایه‌ڵ بوو، دایك و باوکی نه‌مابوون و، هێنده‌ی ئالیۆشاش ئه‌رکی قوورس بوو. بۆ یه‌که‌مجار له‌ ژیانیدا وای هه‌ست کرد ئه‌و، نه‌ك خزمه‌ته‌کانی به‌ڵکو خودی خۆی، به‌ لای مرۆڤێکی دیکه‌وه‌ پێویست بوو. ئالیۆشا، کاتێك که‌ دایکی دڵی پێی ده‌سوتا، ئه‌م هیچ ئه‌و هه‌سته‌ی تێبینی نه‌ده‌کرد. به‌ لایه‌وه‌ زۆر ئاسایی ده‌رده‌که‌وت، وه‌ك بڵێی هه‌ر خۆی به‌زه‌یی به‌ خۆیدا هاتبێته‌وه‌. ئه‌م ئوستینیایه‌ی ئێره‌، که‌سێکی ته‌واو بێگانه‌ و، دڵی بۆی بسوتێ. ئه‌و زۆربه‌ی جاران هه‌ندێ داندۆکی به‌ گه‌رمی بۆ ده‌هێشته‌وه‌ و کاتێک ده‌ستی به‌ خواردنی ده‌کرد، ئه‌و چه‌ناگه‌ی ده‌خسته‌ سه‌ر باسکه‌ هه‌ڵکراوه‌کانی و به‌ دیارییه‌وه‌ داده‌نیشت. هه‌ر کاتێ ئالیۆشا سه‌یرێکی ده‌کرد، ئوستینیا ده‌ستی ده‌کرده‌ پێکه‌نین و ئه‌میش پێده‌که‌نی.

ئه‌مه‌ش شتێکی وه‌ها نوێ و نامۆ بوو به‌ لای ئالیۆشاوه‌ که‌ لێی ده‌ترسا. ده‌ترسا که‌ ئه‌مه‌ کار بکاته‌ سه‌ر کاره‌که‌ی. به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا پێی که‌یفخۆش ده‌بوو و هه‌ر کاتێکیش ته‌ماشای ئه‌و پانتۆڵه‌ی ده‌کرد که‌ ئوستینیا بۆ چاك کردبووه‌وه‌، سه‌ری خۆی راده‌وه‌شاند و بزکه‌ی ده‌هاتێ. زۆربه‌ی جاران که‌ له‌سه‌ر کار بوو یان به‌ دوای به‌جێگه‌یاندنی فه‌رمایشته‌کانه‌وه‌ بوو، ئه‌وی هه‌ر له‌ خه‌یاڵدا بوو. " ئوستینیا، کچێکی باشه‌!" هه‌ندێ جار وه‌هایی سه‌رسامیی خۆی نیشان ده‌دا.

له‌ هه‌ر کوێدا پێی بکرابا، ئوستینیا یارمه‌تیی ده‌دا و، هه‌روه‌ها ئالیۆشاش یارمه‌تیی ئه‌وی ده‌دا. باسی ته‌واوی به‌سه‌رهاتی خۆیی بۆ ده‌کرد؛ که‌ چۆن دایك و باوکی له‌ده‌ست دابوو؛ که‌ چۆن پووری به‌ خۆیی گرتبوو و چۆن له‌ شاردا جێگایه‌کی بۆ دۆزیبووه‌وه‌؛ که‌ چۆن کوڕی بازرگانه‌که‌ ویستبووی له‌گه‌ڵیدا ته‌واو سه‌ربه‌ست بێت و هیچیان له‌ نێواندا نه‌مێنێته‌وه‌ و ئه‌میش ره‌تی کردبووه‌وه‌. ئوستینیا حه‌زی به‌ قسه‌کردن ده‌کرد و ئالیۆشاش به‌ گوێلێگرتنی. ئه‌وه‌ی بیستبوو که‌ ئه‌و جوتیارانه‌ی بۆ کارکردن ده‌هاتنه‌ شار زۆربه‌ی جار له‌گه‌ڵ کچه‌ خزمه‌تکاره‌کاندا هاوسه‌رگیرییان ئه‌نجام ده‌دا. جارێکیان له‌ ئالیۆشای پرسی که‌ داخۆ دایك و باوکی نایانه‌وێ به‌م زووانه‌ ژنی بۆ بهێنن. ئه‌و ووتی که‌ هێشتا نازانێ و ووتیشی که‌ نه‌یویستووه‌ هیچ کام له‌ کچه‌کانی گوند بهێنێ.

"ئه‌ی، که‌ست نه‌که‌وتووه‌ته‌ خه‌یاڵ؟"

"ئه‌گه‌ر تۆ ویستت له‌سه‌ر هه‌بێت، تۆ ده‌هێنم."

"ده‌ بڕۆ، ئالیۆشا مه‌نجه‌ڵ؛ چییه‌ ده‌ڵێی زمانت ده‌رهێناوه‌؟" هاواری به‌سه‌ردا کرد و به‌ خاولییه‌که‌ی ده‌ستییه‌وه‌ به‌ پشتیدا ده‌کێشا. "بۆچی ده‌بێت بمه‌ویت؟"

له‌ رۆژی شرۆڤیتیده‌دا[1] باوکی ئالیۆشا هات تا ده‌ستهه‌قه‌که‌ی وه‌ربگرێت. ئه‌و باسه‌ به‌ گوێی ژنی بازرگانه‌که‌ گه‌یشتبوو که‌ ئالیۆشا ویستویه‌تی داخوازیی ئوستینیا بکات و، ئه‌ویش نه‌یسه‌لماندبوو. وه‌های بیر کردبووه‌وه‌ که‌ "چێشتلێنه‌ر به‌ منداڵێکه‌وه‌ ئه‌وجا به‌ که‌ڵکی چی دێت؟" ئه‌مه‌شی له‌ مێرده‌که‌ی راگه‌یاندبوو.

بازرگانه‌که‌ هه‌قده‌سته‌که‌ی ئالیۆشای به‌ پیره‌پیاو دا.

له‌ بازرگانی پرسی، "کوڕه‌که‌م چۆنه‌؟ پێم گووتبوی حه‌ز به‌ کاره‌."

"زۆر باشه‌ و لێی راهاتووه‌، به‌ڵام هه‌ندێ شتی پڕوپووچی خستوه‌ته‌ مێشکییه‌وه‌. ده‌یه‌وێت چێشتلێنه‌ره‌که‌مان بخوازێت. منیش خزمه‌تکاری هاوسه‌ردارم پێ قه‌بوڵ نییه‌. خزمه‌تکاری له‌و جۆره‌شمان له‌ ماڵه‌که‌دا نییه‌."

"ده‌ باشه‌ ئێستا، کێ به‌ خه‌یاڵیدا ده‌هات ئه‌و گه‌مژه‌یه‌ بیر له‌ وه‌ها شتێك بکاته‌وه‌؟" پیره‌پیاو نه‌ڕاندی. "به‌ڵام ئێوه‌ خه‌متان نه‌بێت. خۆم زوو چاره‌ی ئه‌وه‌ ده‌که‌م."

چووه‌ ناندینه‌که‌ و له‌سه‌ر مێزه‌که‌ دانیشت چاوه‌ڕێی کوڕه‌که‌ی بکات. ئالیۆشا بۆ به‌جێگه‌یاندنی فه‌رمایشتێك چووبووه‌ ده‌ره‌وه‌ و که‌ گه‌ڕاوه‌ هه‌ناسه‌ی له‌به‌ر بڕابوو.

"وام ده‌زانی تۆزێك عه‌قڵت له‌ که‌لله‌دا هه‌بێت؛ به‌ڵام ئه‌مه‌ چییه‌ تۆ خستوته‌ مێشکته‌وه‌؟" باوکی ده‌ستی پێکرد.

"من؟ هیچ."

"چۆن هیچ؟ پێیانووتووم که‌ ده‌ته‌وێت ژن بهێنیت. ئه‌و کاته‌ ژن ده‌هێنیت که‌ وه‌ختی هاتبێت. خۆم هاوسه‌رێکی رێکوپێکت بۆ ده‌دۆزمه‌وه‌، نه‌ك داوێنته‌ڕێکی شاری."

باوکی هه‌ر قسه‌ی کرد و قسه‌ی کرد و، ئالیۆشاش ره‌ق وه‌ستابوو و ئاهی هه‌ڵده‌کێشا. که‌ باوکی ته‌واو لێبووه‌وه‌، ئالیۆشا زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌کی کرد.

"زۆر باشه‌، له‌ فکرمی تووڕ ده‌ده‌م."

"ئێستا ئا به‌ ئه‌مه‌ ده‌ڵێم ژیری."

که‌ له‌گه‌ڵ ئوستینیادا به‌ ته‌نیا مایه‌وه‌، ئه‌وه‌ی باوکی پێی ووتبوو بۆی گێڕایه‌وه‌. (ئوستینیا له‌ لای ده‌رگاکه‌ گوێی بۆ گرتبوو.)

"ئه‌وه‌ هیچ باش نییه‌؛ نابێت وا بێت. خۆ بیستت؟ زۆر تووڕه‌ بوو و به‌ هیچ نرخێکیش قایل نابێت."

ئوستینیا به‌روانکه‌که‌ی به‌ چاوییه‌وه‌ گرت و ده‌ستی به‌ گریان کرد.

ئالیۆشا سه‌ری خۆی راده‌وه‌شاند.

"ده‌بێت چی بکه‌ین؟ ده‌بێت وه‌کو ئه‌وه‌ی پێمان ووتراوه‌ وا بکه‌ین."

له‌ ئێواره‌دا که‌ خه‌ریکی داخستنی پشت په‌نجه‌ره‌کان بوو، ئاغاژن لێی پرسی، "ئێ ئێستا، واز له‌و شته‌ پڕوپووچه‌ ده‌هێنیت، وه‌کو ئه‌وه‌ی باوکت پێی ووتیت؟"

"به‌ دڵنیاییه‌وه‌ وا ده‌که‌ین،" ئالیۆشا به‌ زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌که‌وه‌ وه‌ڵامی دایه‌وه‌ و، ئینجا له‌ پرمه‌ی گریانی دا.

له‌ رۆژه‌ به‌ دواوه‌ ئالیۆشا وه‌کو خووی خۆی سه‌رقاڵی کاره‌که‌ی بوو و، سه‌باره‌ت به‌ هاسه‌رگیرییان ئیدی هیچ قسه‌یه‌کی له‌گه‌ڵ ئوستینیادا نه‌کرد. له‌ رۆژێکی رۆژووی گه‌وره‌دا، کاتبه‌که‌ پێی ووت بچێ به‌فری سه‌ربانه‌که‌ بماڵێ. ئالیۆشا هه‌ڵگژایه‌ سه‌ر سه‌ربانه‌که‌ و هه‌موویی به‌فره‌ماڵ کرد. له‌و کاته‌ی هێشتا سه‌رقاڵی هه‌ڵکڕاندنی هه‌ندێ کڵۆ شه‌خته‌ی ناو ئاوه‌ڕۆی لێوار سه‌ربانه‌که‌ بوو، پێی خزا و به‌ربووه‌وه‌. ئوستینیا له‌گه‌ڵ کچی بازرگانه‌که‌ به‌ هه‌ڕاکردن هاتن.

"ئازارت پێ گه‌یشت، ئالیۆشا؟"

"ئاه! نا، هیچ نییه‌."

به‌ڵام که‌ هه‌وڵی دا هه‌ستێته‌وه‌، پیی نه‌کرا و، ئه‌وجا زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌کی کرد.

برایه‌ ژووره‌وه‌. پزیشکه‌که‌ گه‌یشت، پشکنی و، لێی پرسی کوێی دێشێت.

ووتی، "سه‌رتاپای له‌شم دێشی. به‌ڵام قه‌یدی ناکا. ته‌نها له‌وه‌ ده‌ترسم ئاغام ناڕه‌حه‌ت بێت. ده‌بێت له‌ باوکم رابگه‌یه‌نرێت."

ئالیۆشا دوو رۆژ له‌ جێگادا مایه‌وه‌ و، له‌ رۆژی سێیه‌مدا به‌ دوای قه‌شه‌که‌یان نارد."

"هه‌ر به‌ راستی وا خه‌ریکه‌ ده‌مریت؟" ئوستینیا لێی پرسی.

"بێگومان وا ده‌مرد. تۆ ناتوانیت هه‌تاهه‌تایه‌ بژیت. که‌ سه‌روه‌ختت هات ده‌بێت بڕۆیت." ئالیۆشا وه‌کو خووی خۆی خێرا قسه‌ی ده‌کرد. "زۆر سوپاس، ئوستینیا. زۆرت چاکه‌ له‌گه‌ڵدا کردم. چ به‌ختێکی باش بوو لێنه‌گه‌ڕان هاوسه‌رگیری بکه‌ین! ئه‌گینا ئێستا له‌ کوێ ده‌بووین؟ باشتربوو که‌ وه‌های لێهات."

کاتێك که‌ قه‌شه‌که‌ هات، به‌ زنجیر و دڵه‌که‌ی نزای بۆ کرد. "چۆن لێره‌ چاك ده‌که‌وێته‌وه‌ کاتێك که‌ گوێڕایه‌ڵ ده‌بیت و ئازارت بۆ که‌س نابێت، له‌وێش هه‌ر وا ده‌بێت،" ئه‌مه‌ی له‌ خه‌یاڵدا بوو.

زۆر که‌م قسه‌ی ده‌کرد؛ ته‌نها ئه‌وه‌ی ووت که‌ تینوویه‌تی و، وا دیار بوو که‌ ته‌واو سه‌ری له‌ شتێك سووڕمابێت.

به‌ سه‌رسامییه‌وه‌ سه‌ری نایه‌وه‌، ئینجا خۆی کێش هێنا و، مرد.

---

[1]               شرۆڤیتیده‌:                              ماسلینسا، کارنه‌ڤال، سێشه‌ممه‌ی چه‌ور، سێشه‌مه‌ی قه‌ڵه‌و، رۆژ پێش چوارشه‌ممه‌ی خۆڵه‌مێش و پێش ده‌ستپێکردنی رۆژووی گه‌وره‌.

 

مرۆڤ بە چی دەژیت

 

 

مرۆڤ بە چی دەژیت

لیۆ تۆلستۆی

لە ئینگلیزییەوە بۆ کوردی: ئاکۆ محەمەد

 

پێڵاودۆزێك هەبوو ناوی سیمۆن بوو، نە خانوو و نە زەویی خۆیی هەبوو، لەگەڵ ژن و منداڵەکانیدا لە کۆلیتەیەکی جوتیارانەدا دەژیان و، ژیانی خۆیانی لە کارەکەیەوە بە دەست دەهێنا. کار هەرزان و نان و گران بوو و، هەر چیی دەردەهێنا لە خوردنیان خەرج دەکرد. ژن و مێرد تەنها یەك پاڵتۆی پێستەمەڕیان هەبوو و بە هەردووکیان لە زستاندا لەبەریان دەکرد و، تەنانەت ئەو پاڵتۆیەش شڕ و دڕاو بوو و، ئەمیش ساڵی دووەمی بوو دەیویست پێستەی مەڕ بكڕێت و بیکاتە پاڵتۆیەکی نوێ. پێش داهاتنی زستان، سیمۆن تۆزێك پارەی کۆکردبووەوە: تاکە سێ روبڵییەك کە لە بوخچەی ژنەکەی شاردرابووەوە و، پێنج روبڵ و بیست کۆپێكیشی بە قەرز هەبوو لە لای کڕیارەکانی کە لە گوندەکەدا بوون.

بۆیە بەیانیانێك خۆی ئامادە کردبوو بچێتە گوند هەندێ پێستەی مەڕ بکڕێت. لە سەر کراسەکەیەوە، چاکەتە نانکینە لۆکەیینەکەی ژنەکەیی لەبەر کرد و، بەسەر ئەویشدا جلەکانی خۆیی کردە بەر. پارە سێ روبڵییەکەیی برد و خستییە گیرفانییەوە، لقە دارێکی بۆ خۆی لێکردەوە بیکاتە داردەست و لە پاش نانی بەیانی بۆی دەرچوو. "ئەو پێنج روبڵەی بە قەرز لە لای خەڵكە وەردەگرمەوە و، لەگەڵ ئەو سێیەی خۆم،" بۆ خۆی بیری دەکردەوە، "بەشی هێندە دەکەن بۆ پاڵتۆیەکی پێستەی زستانەی پێ بکڕم."

هاتە گوندەکە و بانگی لە ماڵی جوتیارێك کرد، بەڵام پیاوەکە لە ماڵ نەبوو. ژنەکە بەوە بەڵێنی پێی دا کە بۆ هەفتەی داهاتوو پارەکەی دەدەنەوە، بەڵام ئەو خۆی ناتوانێت پێی بداتەوە. ئینجا سیمۆن چوو داوا لە جوتیارێکی دیکە بکات، بەڵام ئەمەیان سوێندی بۆ خوارد هیچ پارەیەکی نییە و، تەنها بیست کۆپیکی پێ دەدات لە هەقی ئەو جووتە پووتەی سیمۆن بۆی چاك کردبووەوە. ئەوجا سیمۆن هەوڵی دا پێستەکە بە قەرز بكڕێت، بەڵام فرۆشیارەکە متمانەی پێی نەبوو.

پێی ووت، "بڕۆ پارەی خۆت بهێنە و ئینجا بە کەیفی خۆت پێستە ببە. ئێمە دەزانین کۆکردنەوە قەرز چۆنە." بۆیە هەموو کارێکی پێڵاودۆزەکە بووە ئەوەی بیست کۆپێکەی دەست بکەوێت کە هەقی چاککردنەوە پووتەکان بوون و، جووتێك پووتی خوری لە جوتیارێكی دیکە وەربگرێت بۆ ئەوەی ژێرەی چەرمیان لێ بدات.

سیمۆن هەستی بە تێکشکان دەکرد. ئەو بیست کۆپێکەیشی لە ڤۆدکادا خەرج کرد و، بێ ئەوەی هیچ پێستەیەکی کڕیبێت بەرەو ماڵ گەڕایەوە. لە بەیانییەکەیدا هەستی بە زوقمەکە دەکرد، بەڵام ئێستا و پاش ئەوەی ڤۆدکای خواردووەتەوە، هەستی بە گەرمبوون دەکرد، تەنانەت بێ ئەوەیشی پاڵتۆی لە پێستەدروستکراویشی لەبەردا بێت. بە هێواشی و لەسەر خۆی بە رێدا دەڕۆیشت و بە دەستێکی دارەکەی دەئاژنییە خوێسەی سەر زەوییەکە و، بەو دەستەکەی دیکەیشی جۆلانێی بە جووتە پووتەکە دەکرد و، لە بەر خۆییەوە قسەی دەکرد.

 

 

                ١

دەیووت، "تەواو گەرمامە و لەگەڵ ئەوەشدا هیچ پاڵتۆیەکی پێستەیەکی مەڕیشم لەبەردا نییە. تەنها دڵۆپەیەکم خواردەوە و ئەوەتا لە هەموو دەمارێکمدا دەگەڕێت. پێویستم بە پێستی مەڕ نابێت. بەم جۆرە لەگەڵیدا دەڕۆم و خەمی هیچم نابێت. خۆمیش ئەو جۆرە پیاوانەم! خەمی چیم هەبێت؟ دەتوانم بە بێ پێستەی مەڕیش بژیم. پێویستم پێی نابێت. بە دڵنیاییەوە، ژنەکەم زۆر لەمە تووڕە دەبێت. بە راستیش هەقی خۆیەتی، ئەمە شەرمەزارییە، کەسێك بۆ تەواوی رۆژ کار بکات و ئەوجا هیچ پارەیەکی پێ نەدەن. کەمێك راوەستە! ئەگەر ئەو پارەیەم بۆ نەهێنیت، بێ ئەملا و ئەولا بێستت دەکەنم، خودا پێت دەدات ئەگەر وەیلانت بەسەر نەهێنم. ئەوە چۆن دەبێت؟ لە یەك کەڕەتدا بیست کۆپێكەکەت پێ دەدات! دەتوانم بەو بیست کۆپێکە چی بکەم؟ هەمووی بنۆشم، ئەوە تەنها کارێکە کەسێك لە دەستی بێت! دەڵێت گوایە زۆر دەستکورتە! خۆ لەوانەشە وابێت، بەڵام ئەی من چی؟ تۆ کە خانووی خۆت و ئاژەڵی خۆت و هەموو شتێکی خۆتت هەیە، من هەر ئەوەم هەیە بە پێوە تێیدا رابوەستم! گەنمەشامیی کێڵدراوی خۆت هەیە، منیش دەبێت دانە بە دانە دانەوێڵە بکڕم. چی لە ویستی خۆم بکەم، دەبێت هەموو هەفتەیەك سێ روبڵ تەنها بە نان بدەم. دەگەڕێمەوە ماڵەوە و دەبینم هەموو نانەکە تەواو بووە و، ناچار دەبم روبڵ و نێوێکی دیکە بۆ نان هەڵکڕێنم. دە بۆیە ئەوەی لە لاتە بیدەوە و هیچی پڕوپووچ مەڵێ!"

ئا لەم کاتەدا نزیکی مەزارەکەی لای پێچی رێگاکە بوویەوە. سەری بەرز کردەوە، شتێکی سپیكەڵەی لە پشت مەزارەکەوە بینی. تیشکی رۆژ لە کزبوونەوە بوو و، پێڵاودۆزەکە دیقەتی شتەکەی دا بەڵام نەیتوانی بزانێت کە چییە. "پێشتر بەردی سپی لەوێدا نەبووە. داخۆ دەکرێت گایەك بێت؟ خۆ وەکو گاش نییە. سەری وەکو سەری پیاوێکە، بەڵام زۆریش سپییە و، دەشێت پیاوێك لەوێدا چی بکات؟"

ئەوەندە لێی هاتە پیش، تاوەکو بە روونی دەبینرا. لە سەرسووڕمانی ئەمدا، بە راستی پیاوێك بوو، زیندووە یان مردوو، بە رووتوقووتی دانیشتووە و، بە جۆرێك خۆی داوەتە پاڵ مەزارەکە. ترس پێڵاودۆزی داگرت و، لە خەیاڵی خۆیدا دەیووت، "کەسێك کوشتوویەتی و رووتی کردووەتەوە و لەوێی بەجێ هێشتووە. ئەگەر خۆم هەڵقورتێم، بێگومان تووشی کێشە دەبم."

بۆیە پێڵاودۆزەکە لێی دا و رۆیشت. بە پێش مەزارەکەدا تێپەڕی بۆ ئەوەی چاوی لە پیاوەکە نەبێت. کە کەمێك رۆیشت، ئاوڕێکی دواوەی دایەوە و، بینی پیاوەکە سەری بەرز کردووەتەوە و وەها دەجووڵێت وەك بڵێیت تەماشای ئەم دەکات. پێڵاودۆزەکە لە جاری پێشتر زیاتر ترسی لێ نیشت و لەگەڵ خۆیدا دەیووت،"بگەڕێمەوە لای یان بە رێی خۆمدا بڕۆم؟ ئەگەر لێی نزیك ببمەوە ئەوا رەنگە شتێکی مەترسیدارم بێتە پێش. کێ چووزانێت ئەم بابایە کێیە؟ خۆ بۆ هیچ شتێکی باش بۆ ئێرە نەهاتووە. ئەگەر لێی نزیك ببمەوە، رەنگە پڕم بداتێ و بمخنکێنێت و، ئەوکات هیچ چارەیەکم نامێنێت. یان ئەگەر واش نەبێت، خۆ هێشتا هەر دەبێتە بار بەسەر یەکێکەوە. چی لە پیاوێکی رووتوقووت بکەم؟ خۆ ناشتوانم هەموو جلەکانی خۆمی بدەمێ. تەنها ئاسمانەکان دەتوانن یارمەتیم بدەن رزگارم ببێت!"

بۆیە پێڵاودۆزەکە هەنگاوەکانی خێرا کرد و مەزارەکەی لە دوای خۆی بەجێ هێشت تا ئەوەی لە پڕ ویژدانی بە ئاگای هێنایەوە و، لە چەقی رێگاکەدا وەستا.

"ئەوە چی دەکەیت، سیمۆن؟" بە خۆیی دەووت. "ئەو پیاوە لەوانەیە لە داماویدا بمرێت و، تۆش لە ترسان چرپەی بۆ دەکەیت. ئایا هێندە دەوڵەمەند بوویت تا لە رێگر بترسیت؟ ئای، سیمۆن، شەرم لە خۆت بکەوە!"

بەم شێوەیە گەڕایەوە و بەرەو لای پیاوەکە چوو.

 

 

                ٢

سیمۆن گەیشتە لای بێگانەکە و تەماشایەکی کرد و، بینی کە پیاوێکی گەنجە و لەشولاری بەخۆیەوە و هیچ برین و رووشانێك بەسەر جەستەیەوە نییە، تەنها وا دیارە سەرمای بێت و ترسابێت و، بێ ئەوەی سەر بەرز بکاتەوە و تەماشای سیمۆن بکات پشتی داوەتەوە و دانیشتووە، وەك بڵێی ئەوەندە هۆشی نەبێت چاوەکانی بەرز بکاتەوە. سیمۆن زیاتر لێی نزیك بوویەوە و ئینجا لەو ساتەدا وەها دیار بوو کە پیاوەکە بە هۆش هاتبێتەوە. بەوەی کە سەری جووڵاند، پیاوەکە چاوەکانی کردەوە و تەماشای روخساری سیمۆنی کرد. ئەو تەنها نیگایە بەس بوو بۆ سیمۆن ئەو پیاوەی بە دڵەوە بچێت. جووتە پووتە خورییەکەی فڕێ دایە سەر زەوی و، شاڵەکەی کردەوە و خستیە سەر پووتەکان و، پاڵتۆ پەڕۆیینەکەی داکەند.

"ئێستا کاتی قسەکردن نییە،" سیمۆن دەیووت. "وەرە، خێرا ئەم پاڵتۆیە لەبەر بکە!" ئینجا سیمۆن قۆڵی پیاوەکەی گرت و یارمەتیی دا راست ببێتەوە. کە لەسەر پێ راوەستا، سیمۆن بینی کە لەشی پاك و لە دۆخێکی باشدایە، دەست و قاچی رێك و دروستن و، روخسارێکی رێك و جوانی هەیە. پاڵتۆیەکیی فڕێ دایە سەر شانی پیاوەکە، بەڵام ئەو نەیدەتوانی قۆڵەکانی بدۆزێتەوە. سیمۆن یارمەتیی دا قۆڵی پێوە بکات و پاڵتۆکەی لەبەردا رێك کرد و توند پێیەوەی پێچاند و شاڵەکەی بە دەوری کەمەریدا بەست.

سیمۆن تەنانەت کڵاوە دڕاوەکەیشی داکەند و خستییە سەر سەری پیاوەکە، بەڵام خۆیشی هەستی بە سەرما کرد لە سەریدا و، بیری دەکردەوە: "من تەواو کەچەڵم و ئەویش بۆ خۆی قژێکی درێژی هەیە." بۆیە کڵاوەکەی کردەوە سەر خۆی. "باشتر وایە شتێکی بدەمێ بۆ پێیەکانی،" لەم بیرکردنەوەیەدا بوو و یارمەتی کابرای دا دابنیشێت و جووتە پووتە خورییەکەی کردە پێی و پێی دەووت: "ئەوەتا، هاوڕێ، ئێستاش کەمێك بجووڵێ گەرمت ببێتەوە. کێشەکانی دیکە دەکرێت دواتر چارە بکرێن. دەتوانی رێ بکەیت؟"

پیاوەکە هەستا و بە کزییەکەوە تەماشای سیمۆنی کرد، بەڵام نەیدەتوانی تاقە قسەیەکیش بکات.

سیمۆن پێی ووت، "بۆ چی ناتوانی قسە بکەیت. زۆر ساردە لێرە بمێنیتەوە، پێویستە بچینە ماڵەوە. ها ئەوەتا، داردەستەکەی من بگرە و ئەگەر هەستت بە بێهێزی کرد، خۆتی بەسەردا بدە. ئێستاش با بڕۆین!"

پیاوەکە دەستی بە رۆیشتن کرد و بە ئاسانی دەڕۆیشت و دوا نەدەکەوت.

کە بە یەکەوە دەڕۆیشتن، سیمۆن لێی پرسی، "ئێ، خەڵکی کوێیت؟"

"هی ئێرە نیم."

"هەر وام بیر دەکردەوە. من خەڵکی ئەم ناوە دەناسم. بەڵام چۆن بوو لە لای ئەو مەزارە کەوتبووی؟"

"ناتوانم باسی بکەم."

"ئایا کەس خراپەیەکی لەگەڵدا کردوویت؟"

"نا، کەس خراپەی لەگەڵدا نەکردووم. خودا سزای داوم."

"بێگومان خودا دەسەڵاتی بەسەر هەمووماندا دەشکێت. هێشتا لەگەڵ ئەوەشدا، پێویستت بەوە دەبێت لە جێیەك خواردن و پەناگەت دەست بکەوێت. دەتەوێت بۆ کوێ بچیت؟"

"هەموو جێیەك بۆ من وەکو یەکن."

سیمۆن پێی سەیر بوو. کابرا کەسێکی خراپ دیار نەبوو و لەسەر خۆی قسەی دەکرد، بەڵام هیچ بایەخێکی بۆ خۆی نەبوو. سیمۆن هەر بیری دەکردەوە، "کێ دەزانێت چی روویداوە؟" ئینجا بە پیاوە بێگانەکەی ووت: "ئێ دە باشە، وەرە بۆ ماڵی ئێمە و، هیچ نەبێت بۆ ماوەیەك خۆت گەرم بکەرەوە."

ئیتر سیمۆن بەرەو ماڵی خۆیان ملی رێی گرت و، کابراش هەر لەگەڵیدا بوو و، بە تەنیشتیدا دەڕۆیشت. با هەڵی کردبوو و سیمۆن لەژێر کراسەکەیەوە هەستی بە سەرما دەکرد. لەم کاتەدا سەرخۆشییەکەی بەری دەدا و، وای لێهات لە سەرمادا هەستی بە تەزین دەکرد. دەڕۆیشت و مشەی لووتی دەهات و چاکەتەکەی ژنەکەیی لە خۆی دەڵاند و، لە خەیاڵی خۆیدا دەیووت: "دە ئەوەتا بگرە، باسی پێستی مەڕت دەکرد! من بۆ پێستەی مەڕ چووم و ئەوەتا بۆ ماڵ دەگەڕێمەوە بێ ئەوەی خۆیشم پاڵتۆیەکم بەسەر شانەوە بێت؛ لەوەش خراپتر، کابرایەکی رووتوقووت لەگەڵ خۆمدا دەبەمەوە. ماتریۆنا ئەمەی پێ خۆش نابێت!" کە بیری لە ژنەکەی دەکردەوە، خەم دایدەیگرت؛ بەڵام کاتێك تەماشای بێگانەکەی کرد و ئەوەی بە بیردا هاتەوە کە چۆن لەسەر مەزارەکە تەماشای دەکرد، پشوویەك کەوتە دڵییەوە.

 

 

                ٣

ژنەکەی سیمۆن ئەو رۆژە هەموو شتێکی پێشوەختە ئامادە کردبوو. داری بڕیبوو، ئاوی هێنابوو، نانی بە منداڵەکان دابوو، نانی خۆیی خواردبوو و، ئێستاش دانیشتبوو بیری دەکردەوە. بە تەواوی نەیدەزانی کەی دەبێت نان ببرژێنێت، ئێستا یان بەیانی؟ هێشتا پارچەیەکی گەورەیان مابوو.

"ئەگەر سیمۆن کەمێك خواردنی لە شارۆچکەکەدا خواردبێت و بۆ ئێوارە هیچی دیکە نەخوات، نانەکە بۆ رۆژێکی دیکە بەش دەکات."

جار لە دوای جار نانەکەی دەدا بەم دەست و ئەو دەست و مەزەندەی دەکرد و، لە خەیاڵی خۆیدا دەیووت: "ئەمڕۆ هیچی دی نان دروست ناکەم. هەر ئەوەندە ئاردمان ماوە بەشی یەك جار نانکردن دەکات؛ ئەویش تا رۆژی هەینیمان ببات."

بۆیە ماتریۆنا نانەکەی دانا و، لەپشت مێزەکە دانیشت کراسی مێردەکەی پینە بکات. بە دەم کارکردنەوە بیری لەوە دەکردەوە کە مێردەکەی چۆن پێستە بکڕێت و بیکەنە پاڵتۆیەکی زستانە.

"ئەگەر فرۆشیارەکە هەڵی نەخەڵەتێنێت. پیاوە چاکەکەم بێئەندازە سادەیە؛ خۆی کەس ناخەڵەتێنێت، بەڵام منداڵێکی بچوکیش دەتوانێت لە قوژبنی بکات. هەشت روبڵ پارەیەکی زۆرە؛ دەبێت بەو پارەیە پاڵتۆیەکی چاکی گیر بکەوێت. نەك تەنها پێستەیەکی خۆشەکراوی بۆ دەکات، بگرە پاڵتۆیەیکی رێکوپێکی زستانەش دەکات. زستانی رابردوو چەند بە زەحمەت و بە بێ پاڵتۆیەکی گەرم گیانمان دەرکرد. نە دەمتوانی بچمە سەر روبارەکە و نە بۆ هیچ جێیەکی دیکەش. کە دەچووە دەرەوە، هەرچییەکمان هەبووبێت، لەبەری دەکرد و هیچ جلێك بۆ من نەدەمایەوە. ئەگەرچی ئەمڕۆ زوو دەستی بە کار نەکردووە، بەڵام کاتێتی بگەڕێتەوە. هیوادارم بەس نەچووبێت بۆ بەزم و بالۆرە خۆی!"

لەم داڵغانەیدا بوو، ماتریۆنا لە دەرگاکەوە گوێی لە دەنگی پێ بوو و، کەسێك هاتە ژوورەوە. ماتریۆنا دەرزییەکەی لە کارەکەیدا بەجێ هێشت و چووە رێڕەوەکە. لەوێدا، دوو پیاوی بینی: سیمۆن و لەگەڵیشیدا پیاوێکی بێ کڵاو کە جووتێك پووتی خوریی لە پێدایە.

ماتریۆنا دەستبەجێ تێبینیی ئەوەی کرد کە مێردەکەی بۆنی مەیی لێدێت. لە بیری خۆیدا دەیووت، "دیسان، خواردوویەتەوە." ئینجا کاتێك بینی کە پاڵتۆی لەبەردا نییە و تەنها چاکەتەکەی لەبەردایە، هیچ شتێکیشی بە دەستەوە نییە و، لەوێدا بێدەنگ راوەستاوە و، وا دیار بوو شەرم لە خۆی بکات، ماتریۆنا وەختە نەبوو لە بێئومێدیان دڵی شەق ببات. "هەموو پارەکەی بە خواردنەوە داوە و، لەگەڵ کەسێکی هیچوپووچدا خەریکی کەیف و سەفا بووە و لەگەڵ خۆیدا بۆ ماڵەوەی هێناوەتەوە،" لە مێشکی خۆیدا وای بیر دکردەوە.

ماتریۆنا رێگەی دان بچنە ژوورەوە و خۆی لە دوایانەوە رۆیشت و، بینی کە بێگانەکە پیاوێکی گەنجی باریکەڵەیە و پاڵتۆی مێردەکەیی لەبەردایە. هیچ کراسێك لە بنییەوە دیار نەبوو و، کڵاویشی نەبوو. کە کابرا هاتە ژوورەوە، ماتریۆنا وای بیر دەکردەوە: "لەوانەیە پیاوێکی خراپ بێت و، دەشترسێت."

ماتریۆنا رووی مۆن کرد و لە تەنیشت ئاگردانەکە وەستا و تەماشای دەکردن داخۆ چی دەکەن.

سیمۆن کڵاوەکەی لەسەری داکەند و لەسەر چارپاکە دانیشت وەك پێی وابێت هەموو شتێك ئاسایی بێت.

"دە وەرە ماتریۆنا؛ ئەگەر شام ئامادەیە، هەندێکمان بدەرێ بیخۆین."

ماتریۆنا شتێکی لەبەر خۆیەوە مینگاندەوە و هیچ نەجووڵا و، هەر لە جێگای خۆیدا و لە نزیك ئاگردانەکەوە راوەستابوو. جارێك تەماشای ئەمیانی دەکرد و جارێکیش تەماشای ئەوی دیکەیان و، تەنها سەر رادەوەشاند. سیمۆن بینی کە ژنەی پەست بووە، هەوڵی دا گوێی نەداتێ. وای نیشان دەدا تێبینی هیچی نەکردبێت، قۆڵی بێگانەکەی گرت و ووتی: "دانیشە هاوڕێ، با شتێك بخۆین."

بێگانەکەش لەسەر کورسییە درێژەکە دانیشت.

سیمون بە ژنەکەی ووت، "هیچت بۆ لێنەناوین؟"

توورەیی ماتریۆنا بە جۆش هات. "لێمناوە، بەڵام بۆ ئێوە نا. وا دیارە هەرچیت دەرهێنابێت بە خواردنەوەت دابێت. تۆ چوویت پاڵتۆیەکی پێستە بکڕیت، کەچی بە بێ ئەوەی پاڵتۆیەکی خۆیشت لەبەردا بێت دەگەڕێیتەوە و بێلانەیەکی رووتوقووت لەگەڵ خۆتدا دەهێنیتەوە. من هیچ چێشتێکم بۆ مەیخۆرێکی وەکو ئێوە نییە."

"ئەوەندە بەسە ماتریۆنا. بێ ئەوەی بزانیت زمانت درێژ مەکە. وا باشتر پرسیارت بکردبا ئەم پیاوە چ جۆرە—"

"دە تۆش پێمبڵێ چیت لە پارەکە کردووە؟"

سیمۆن گیرفانی چاکەتەکەیی دۆزییەوە و پارەیەکی سێ روبڵی دەرهێنا و دەقەکانی رێك کردەوە. "ئەوە پارەکەیە. تریفۆنۆف پارەکەی نەدا، بەڵام بەڵێنی دا زوو بیداتەوە."

ماتریۆنا زیاتر تووڕە بوو؛ مێردەکەی هیچ پێستەیەکی نەکڕیبوو و، تەنها پاڵتۆیەکی خۆیشی کردبووە بەر هاوڕێیەکی رووتقووتی خۆی و بۆ ماڵەوەیشی هێناوەتەوە.

ژنەکەی پارەکەی لەسەر مێزەکە هەڵگرت و بردی بیخاتە شوێنی سەلامەت خۆی و بە مێردەکەیی ووت: "هیچ چێشتێکم نییە بۆتان. ئێمە خۆ ناتوانین هەموو رەشوڕووتەکانی دونیا تێر بکەین."

"تا ئێرە بەسە ماتریۆنا، گاز لە زمانی خۆت بگرە. سەرەتا بزانە پیاو چی دەڵێت—"

"لە سەرخۆشێکی شێت عەقڵ و مەعریفەتم گوێ لێ دەبێت. ئەوکاتە راست بووم نەمدەویست مێردت پێ بکەم، مەیخۆر. ئەو جلەیشی دایکم پێی دابووم دات بە خواردنەوە و، ئێستا دەبوو پاڵتۆیەك بکڕی و ئەویشت دا بە خواردنەوە!"

سیمۆن دەیویست بۆ ژنەکەیی روون بکاتەوە کە تەنها بیست کۆپێکی خەرج کردووە، هەوڵی دا باسی بکات چۆن ئەم پیاوەی دۆزیوەتەوە، بەڵام ماتریۆنا بواری نەدەدا دەم بکاتەوە. زۆر بە خێرایی قسەی دەکرد و نەیدەبڕییەوە، قسەی وای دەهێنایە گۆڕێ دە ساڵ لەمەوبەر روویاندابوو.

ماتریۆنا هەر ووتی و ووتی و، دواجار پڕی دایە سیمۆن و مەچەکی گرت.

"چاکەتەکەم بدەوە. تەنها هەر ئەوەم ماوە و بۆ خۆتی دەبەیت و لەبەری دەکەیت. بمدەوە، سەگی پیس، دەك شەیتان لەناوت بەرێت."

سیمۆن تەکانی بە خۆی دا چاکەتەکە دابکەنێت و قۆڵێکی لێ دەرهێنا، ماتریۆنا چاکەتەکەی گرت و رایتەکاند و دای بەسەر سەری خۆیدا و بەرەو دەرگاکە چوو. دەیویست بڕواتە دەرەوە، بەڵام بە دوودڵییەوە راوەستا؛ دەیویست بەسەر تووڕەییەکەیدا زاڵ بێت و دەیشیویست بزانێت بێگانەکە کێیە و چییە.

 

 

                ٤

ماتریۆنا راوەستا و بە سیمۆنی ووت: "ئەگەر پیاوێکی باش بێت، رووت نەدەبوو. بۆ چی تەنها کراسێکیشی لەبەردا نییە. ئەوەش قەینا، دەبێت پێم بڵێیت لە کوێ بەم کابرایە گەیشتیت."

"دە منیش دەمەوێت هەر ئەوەت پێ بڵێم،" سیمۆن پێی ووت. "کە بە لای مەزارەکەدا هاتم بینیم لەوێ دانیشتووەوە و رووتە و رەق دەباتەوە. هەواکەی هی ئەوە نییە بە رووتی لە ناوە دانیشتیت! خودا منی بۆ نارد، یانیش بۆ خۆی لەوێدا تیادا دەچوو. چیم بکردبایە؟ ئێمە چوزانین چیی بەسەردا هاتووە؟ هەر لەبەر ئەوە  بە لایەوە چووم و پۆشتەم کرد و لەگەڵ خۆمدا هێنامەوە. زۆر تووڕە مەبە، ماتریۆنا. گوناهە. لە یادت بێت، رۆژێك دێت هەموومان دەمرین."

لە توورەییدا، ماتریۆنا قسەیەکی زۆری هاتە سەر لێو، بەڵام کە تەماشای بێگانەکەی کرد، بێدەنگ بوو. لەسەر کەناری چارپاکە دانیشتبوو، نەدەجووڵا، دەستەکانی لەسەر ئەژنۆی نوقاندبوون، سەری شۆڕ کردبووە سەر سینگی، چاوەکانی داخستبوون و ئەبرۆکانی وەك لە ئازاردا بن گرژ کردبوون. ماتریۆنا بێدەنگ بوو و، سیمۆن ووتی: "ماتریۆنا، تۆ هیچ خۆشەویستیت بۆ خودا نییە؟"

ماتریۆنا کە گوێی لەم قسانە بوو و تەماشایەکی بێگانەکەی کرد، لە پڕ دڵی بەرانبەری نەرم بوو. لە دەرگاکە گەڕایەوە و، چووە لای ئاگردانەکە و چێشتەکەی هێنا. کوپێکی لەسەر مێزەکە دانا و هەندێ ئاوی کڤاسی تێکرد. ئینجا دوا پارچە نانەکەی دەرهێنا و چەقۆ و کەوچکی دانا.

پێی ووتن، "بخۆن، ئەگەر دەتانەوێت."

سیمۆن بێگانەکەی کێشایە سەر مێزەکە و پێی ووت: "وەرە پێش، پیاوی گەنج."

سیمۆن نانەکەی بڕی و گووشییە ناو شلەکە و دەستیان بە خواردنی کرد. ماتریۆنا لە گۆشەیەکی مێزەکە دانیشت و دەستی خستە ژێر چەناگەی و زەق لە بێگانەکەی دەڕوانی.

لەو دەمەدا ماتریۆنا بەزەیی بە بێگانەکەدا هاتەوە و، وای لێهات بچێت بە دڵییەوە. ئینجا لە پڕێکدا دەموچاوی بێگانەکە گەشایەوە، برۆکانی چیتر بە گرژی نەمان، چاوەکانی بەرز کردەوە و زەردەخەنەیەکی بۆ ماتریۆنا کرد.

کاتێك کە شامەکەیان تەواو کرد، ژنەکە شتەکانی هەڵگرتەوە و دەستی بە لێپرسینەوەی بێگانەکە کرد و پێی ووت: "خەڵکی کوێیت؟"

"خەڵکی ئەم دەوروبەرەم."

"بەڵام چۆن کەوتیتە سەر ئەو رێگایە؟"

"رەنگە باسی ئەوە نەکەم."

"کەسێك چەپاوی کردوویت؟"

"خودا سزای داوم."

"ئینجا لەوێ بە رووتی لێی پاڵ کەوتیت؟"

"بەڵێ، رووت و لە سەرما تەزیو. سیمۆن منی بینی و بەزەیی پێدا هاتمەوە. پاڵتۆیەکەی خۆیی داکەند و کردییە بەر من و هێنامییەوە بۆ ماڵ، بۆ ئێرە. ئینجا تۆش نان و ئاوت دامێ و بەزەییت پێمدا هاتەوە. خودا پاداشتتان بداتەوە!"

ماتریۆنا هەستا و لەناو تاقی پەنجەرەکە کراسە کۆنەکەی سیمۆنی هێنا کە خۆی پێنەی دەکرد و، بە بێگانەکەی دا. پەنتۆڵێکیشی بۆی دەرهێنا.

"بگرە،" بە بێگانەکەی ووت. "دەبینم کراست لەبەردا نییە. ئەمە لەبەر بکە و لە هەر کوێدا پێت خۆش بۆ خۆت پاڵ بدەوە، لە هەورەبانەکە یانیش لە پشت ئاگردانەکە."

بێگانەکە پاڵتۆیەکەی داکەند و کراسەکەی کردە بەری و، لە هەورەبانەکە لێی پاڵ کەوت. ماتریۆنا مۆمەکەی کوژاندەوە و، پاڵتۆیەکەی هەڵگرت و چووە ئەو جێگایەی مێردەکەی لێی هەڵاژیابوو.

ماتریۆنا چمکی پاڵتۆیەکەی بە خۆیدا دا و پاڵ کەوت، بەڵام نەیدەتوانی خەوی بچێتە چاو؛ نەیدەتوانی بێگانەکە لە مێشکی خۆی بهێنێتە دەر.

کە بە بیری هاتەوە دوا پارچەی نانەکەیان خواردوو و هیچیان بۆ بەیانی نەماوەتەوە و، بیری لەو کراس و پەنتۆڵە دەکردەوە کە بەخشیبوونی، ئەمەیش ئازاری دەدا؛ بەڵام کە بە بیری هاتەوە چۆن زەردەخەنەی بۆی کرد، دڵی پێی خۆش بوو.

بۆ ماوەیەکی زۆر، پاڵ کەوتبوو و خەو نەیدەبردەوە. ئەو پاڵتۆیەکەی بۆ خۆی راکێشا.

"سیمۆن!"

"بەڵێ؟"

"ئێوە دوا پارچەی نانەکەتان خوارد و هیچ هەویرم نەکردووە هەڵبێت. نازانم بۆ سبەی دەبێت چی بکەین. رەنگە بتوانم هەندێ لە مارتای دراوسێمان بە قەرز وەربگرم."

"ئەگەر مام و نەمردم شتێك پەیدا دەکەین بیخۆین."

ژنەکەی بۆ ماوەیەك بێجووڵە هەڵاژیابوو و، ئینجا ووتی، "پیاوێکی چاك دیارە، بەڵام بۆ چی پێمان ناڵێت کێیە؟"

"پێموابێت هۆکاری خۆیی بۆ ئەوە هەیە."

"سیمۆن!"

"بەڵێ؟"

"ئێمە دەبەخشین، بەڵام خۆ کەس هیچ بە ئێمە نابەخشێت؟"

سیمۆن نەیدەزانی چی بڵێت؛ بۆیە هەر ئەوەندەی ووت، "با واز لە قسە بهێنین." خۆی بەو لادا پل دا و خەو بردییەوە.

 

 

                ٥

بۆ بەیانی، سیمۆن لە خەو هەستا. منداڵەکان هێشتا خەوتبوون؛ ژنەکەی چووبووە دەرەوە کەمێك نان لە دراوسێیەکەیان بە قەرز وەربگرێت. بێگانەکە بە تەنیا لەسەر چارپاکە دانیشتبوو، کراسە کۆنەکە و پەنتۆڵەکەی لەبەردا بوون و، تەماشای سەرەوەی دەکرد. روخساری لە رۆژی پێشوو گەشتر بوو.

سیمۆن پێی ووت، "ئێ هاوڕێ؛ سك نان و لەشی رووتیش جلوبەرگی دەوێت. بۆ ئەوەی بژیت دەبێت کار بکەیت. تۆ چ کارێك دەزانیت؟"

"هیچ کارێك نازانم."

سیمۆن ئەمەی پێ سەیر بوو، بەڵام پێی ووت، "ئەو پیاوەی دەیەوێت فێر ببێت، دەتوانێت هەموو شتێك فێر ببێت."

"پیاو دەبێت کار بکات و، منیش کار دەکەم."

"ناوت چییە؟"

"مایکڵ."

"باشە مایکڵ، ئەگەر حەز نەکەیت باسی خۆت بکەیت، پەیوەندی بە خۆتەوە هەیە؛ بەڵام دەبێت بژێوییەك بۆ خۆت پەیدا بکەیت. ئەگەر وەك ئەوەی پێت دەڵێم کار بکەیت و ئەنجام بدەیت، ئەوا نان و پەناگەت پێ دەبەخشم."

"خودا پاداشتتان بداتەوە! فێر دەبم. نیشانم بدە چی بکەم."

سیمۆن داوێکی هێنا و، لە پەنجە گەورەی خۆیی ئاڵاند و دەستی بە بادانی کرد.

"دەبینی، زۆر ئاسانە!"

مایکڵ تەماشای دەکرد، بە هەمان شێوە هەندێ داوی لە پەنجە گەورەی خۆی پێچ دا، هونەرەکە فێر بوو و دەستی کردە بادانی.

ئینجا سیمۆن ئەوەی نیشان دا چۆن داوەکە چەور بکات. مایکڵ فێری ئەوەش بوو. دواتر سیمۆن نیشانی دا چۆن تووکە زیادەکانی بکاتە ناوەوە و، ئەوەش کە چۆن بدورێتەوە، مایکڵ هەر زوو فێری ئەمەیش بوو.

سیمۆن هەرچییەکی نیشان دابا، دەستبەجێ فێری دەبوو و، دوای سێ رۆژ وەهای کار دەکرد وەك بڵێی لە هەموو ژیانیدا هەر پووتی چنیوە و دروویوەتەوە. بێ راوەستان کاری دەکرد و، کەمیشی دەخوارد. کە کاری تەواو دەبوو، بە بێدەنگی دادەنیشت و، تەماشای سەرەوەی دەکرد. بە دەگمەن دەچووە جادە و، تەنها لە کاتی پێویستدا قسەی دەکرد و، گاڵتە و گەپیشی نەدەکرد. هەرگیز نەیانبینیبوو زەردەخەنە بکات، تەنها یەکەم ئێوارانەکەی نەبێت کاتێك ماتریۆنا شامی پێی دا.

 

 

                ٦

رۆژ دوای رۆژ و هەفتە دوای هەفتە، ئەو ساڵە تێپەڕی. مایکڵ لەگەڵ سیمۆندا دەژیا و کاری دەکرد. ناوبانگی ئەوەندە بڵاو بوویەوە خەڵكی دەیانووت هەرگیز کەس هێندەی مایکڵی شاگردی سیمۆن جوان و توند پووتی نەچنیوە و؛ لە هەموو ناوچەکانی دەوروبەرەوە خەڵك بۆ رادانی پووت دەهاتنە لای سیمۆن و، وای لێهات خەریك بوو دەوڵەمەند دەبوو.

لە رۆژێکی زستاندا، کاتێك سیمۆن و مایکڵ دانیشتبوون کاریان دەکرد، گالیسکەیەکی خلێسکێنە کە سێ ئەسپی زەنگۆڵەدار رایاندەکێشا بەرەو ماڵیان هات. لە پەنجەرەکەوە تەماشایان کرد، گالیسکەکە لە بەر دەرگاکەیان راوەستا. خزمەتکاری یەکەم خۆی هەڵدایە خوارەوە دەرگای کابینەی گالیسکەکەی کردەوە. کەڵەپیاوێکی پاڵتۆ-فەروو-لەبەر دابەزی و بەرەو کۆلیتەکەی سیمۆن رۆیشت. ماتریۆنا هەڵپەڕییە سەر پێ و دەرگاکەی واز کردەوە. پیاوە خانەدانەکە راوەستا بۆ ئەوەی لە کۆلیتەکە بچێتە ژوورەوە و، کاتێك خۆی کێش هێنا، نزیك بوو سەری لە بنمیچەکە بدات و، وەها دیار بوو باڵای تەواو پڕ بە ژوورەکە بێت.

سیمۆن هەستا، نوشتایەوە و بە سەرسووڕمانەوە تەماشایەکی پیاوە خانەدانەکەی کرد. هەرگیز پێشتر کەسێکی وەکو ئەوی نەدیتبوو. سیمۆن خۆی لەشێکی پڕ و رێکی هەبوو، مایکڵ لاواز و، ماتریۆناش رەقەڵ بوو، بەڵام ئەم پیاوە وەکو کەسێك بوو لە جیهانێکی دیکەوە هاتبێت: دەموچاو سوورێکی چوارشانەی مل وەك ملی گایەك و، بەسەر یەکەوە لەشی وەك بڵێی لە ئاسندا جۆش درابێت.

کەڵەپیاوەکە هەناسەیەکی دەردا و پاڵتۆ فەرووەکەی فڕێ دا و لەسەر چارپا درێژەکە دانیشت و ووتی، "کام لە ئێوە وەستای دروستکردنی پووتن؟"

"من گەورەم،" سیمۆن وەڵامی دایەوە و هاتە پێشەوە.

ئینجا پیاوەکە بانگی لە خزمەتکارەکەی کرد، "هۆ، فێدکا، چەرمەکە بهێنە!"

خزمەتکارەکە بە را هاتە ژوورەوە و گورزەیەکی لەگەڵ خۆی هێنا. خانەدانەکە گورزەکەی وەرگرت و لەسەر مێزەکەی دانا و، ووتی، "بیکەرەوە." خزمەتکارەکە کردییەوە.

خانەدانەکە ئاماژەی بۆ چەرمەکە کرد و ووتی، "سەیری ئێرە بکە، پێڵاودۆز. ئەم چەرمە دەبینیت؟"

"بەڵێ، گەورەم."

"بەڵام دەزانیت ئەوە چ جۆرە چەرمێکە؟"

سیمۆن دەستی لە چەرمەکە دا و ووتی، "چەرمێکی چاکە."

"چاکە، بە راستی! بۆ چی، ئەی نەفام، تۆ هەرگیز لە ژیانتدا چەرمی وەهات نەبینیوە. ئەڵمانییە و، بیست روبڵی پێ دراوە."

سیمۆن ترسا و، ووتی، "من لە کوێ چەرمی وەها ببینم؟"

"کەواتە! ئێستا دەتوانیت بۆمی بکەیتە پووت؟"

"بەڵێ، خاوەنشکۆ، دەتوانم."

ئینجا خانەدانەکە هاواری بەسەردا کرد: "دەتوانی، دەتوانی؟ دە باشە، لە یادت بێت بۆ کێیان دروست دەکەیت و، چ جۆرە چەرمێکیشە. دەبێت جووتە پووتێکم بۆ دروست بکەیت ساڵێك لە پێ بکرێت، نە شێوەیان تێك بچێت و نە هەڵبتەکێت. ئەگەر دەتوانی ئەنجامی بدەیت، چەرمەکە ببە و بیبڕە؛ ئەگەریش ناتوانیت، وەها بڵێ. ئاگادارت دەکەمەوە کە ئەگەر پووتەکان لە ماوەی ساڵێکدا هەڵبتەکێت یان دابزایەت، ئەوا وات لێ دەکەم بکەویتە زیندان. ئەگەر تا ساڵێك نەتەقێت و شێوەی تێك نەچێت ، ئەوا دە روبڵ دەستهەقت دەدەمێ."

سیمۆن دەترسا و، نەیدەزانی چی بڵێت. چاوێکی لە مایکڵ کرد و برۆیەکی لێ هەڵتەکاند و بە چپەوە پێی ووت، "کارەکە وەرگرم؟"

مایکڵ سەری بۆ لەقاند وەك پێی بڵێت، "بەڵێ وەری بگرە."

سیمۆن بە گوێی مایکڵی کرد و بڕیاری دا ئەو پووتانە دروست بکات کە دەبوو بۆ ساڵێكی تەواو خراپ نەبن و هەڵنەتەکێن.

پیاوەکە بانگی خزمەتکارەکی کرد و پێی ووت پووتەکەی پێی چەپی دابکەنێت کە بۆی درێژ کردبووەوە. "پێوانەی پێم وەربگرە،" بە سیمۆنی ووت.

سیمۆن فیتەیەکی پێواندنی حەڤدە ئینچیی پێکەوە تەقەڵ دا و درێژی کردەوە و خۆی چەماندەوە و، دەستەکانی بە بەروانەکەکەی سڕی نەبادا گۆرەویی پیاوە خانەدانەکە تۆزاوی بکات و، دەستی کردە پێوانەکردن. ژێرپێ و پشتەپێی پێواند و دەستی کردە پێواندنی پووزی، بەڵام فیتەکەی بۆ ئەوە کورت بوو. پووزی هێندەی کاریتەیەك زل بوو.

"ئاگات لێی بێت لە لاقدا زۆر تەسکی نەکەیت."

سیمۆن فیتەیەکی دیکەی پێوە تەقەل دا. خانەدانەکە پەنجەکانی پێی لەناو گۆرەوییەکەدا نوشتاندەوە و چاوێکی بە کەسەکانی ناو کۆلیتەکە گێڕا و، لەگەڵ ئەوەی تێبینیی مایکڵی کرد، لێی پرسی، "تۆ کێیت لەوێدا؟"

"ئەوە شاگردەکەمە. ئەو پووتەکان دەدورێت."

"ئاگات لێ بێت،" پیاوەکە بە مایکڵی ووت. "لە یادت بێت وەهایان دروست بکەیت بە ساڵێکم بگەیەنن."

سیمۆنیش تەماشەیەکی مایکڵی و، بینی کە مایکڵ تەماشای پیاوە خانەدانەکە ناکات، بەڵام چاوی بڕیوەتە گۆشەی پشت پیاوەکە، وەك ئەوەی کەسێکی لەوێدا بینیبێت. مایکڵ تەماشای دەکرد و هەر تەماشای دەکرد و لە پڕێکدا زەردەخەنەی کرد و روومەتی گەشایەوە.

"ئەوە بە چی پێدەکەنیت، شڕوشێت؟" پێاوەکە پێیدا هەڵتۆقی. "باشترە تەماشای ئەوە بکەیت کە پووتەکان لە کاتی خۆیاندا تەواو بکرێن."

مایکڵ ووتی، "لە کاتی خۆیاندا تەواو دەبن."

"ئاگات لێ بێت وەها بێت،" پیاوەکە پێی ووت و، پووتەکەی لە پێ کرد و پاڵتۆکەی کردە بەر و لە خۆیی ئاڵاند و، بەرەو دەرگاکە چوو. بەڵام لە بیری چوو داچەمێتەوە و، سەری کێشا بە کاریتەی سەر دەرگاکە.

جوێنێکی دا و دەست بە سەری خۆیدا هێنا. لە گالیسکەگە دانیشت و لێیان خوڕی.

کە رۆیشت، سیمۆن ووتی، "چ جۆرە پیاوێکە! بە مێکوتێکیش ناتوانێت بیکوژیت. خەریك بوو کاریتەکە لە ریشەوە دربهێنێت، کەچی بە ئەستەم ئازاری پێ گەیاند."

ماتریۆناش ووتی: "بەو جۆرە ژیانەی ئەو، چۆن ئاوا بەهێز دەرناچێت؟ مردن خۆیشی ناتوانێت زەفەر بە گاشەبەردێکی وەکو ئەو ببات."

 

 

                ٧

ئینجا سیمۆن بە مایکڵی ووت: "کەواتە، کارەکەمان وەرگرت، بەڵام دەبێت ئاگامان لێ بێت لەسەر ئەمە خۆمان نەخەینە کێشەوە. چەرمەکە زۆر بە نرخە و، پیاوەکەش زۆر تووڕەیە. پێویستە هیچ هەڵەیەك نەکەین. وەرە، تۆ چاوت باشتر دەبینێت و دەستەکانیشت لە دەستی من رێکتر کار دەکەن، خۆت ئەم پێوانانە وەربگرە و پووتەکان ببڕە. خۆم تەقەڵدانی سەرەکەی تەواو دەکەم."

مایکڵ وەکو ئەوەی پێی ووترا، کارەکەی ئەنجام دا. چەرمەکەی برد و لەسەر مێزەکە پانی کردەوە و، دووقاتی کردەوە و چەقۆیەکی بە دەستەوە گرت و دەستی بە بڕینی کرد.

ماتریۆنا هات و تەماشای بڕینەکەی دەکرد و، سەرسام بوو بەوەی کە بینی چۆنی ئەنجام دەدات. ماتریۆنا راهاتبوو بەوەی تەماشای دروستکردنی پووت بکات و، تەماشای دەکرد و بینی کە مایکڵ چەرمەکە بۆ پووتەکان نابڕێت، بەڵکو بە خڕی دەیبڕێت.

حەزی دەکرد شتێك بڵێت، بەڵام لە خەیاڵی خۆیدا دەیووت: "لەوانەیە من نەزانم پووتی خانەدانان چۆن دروست دەکرێن. پێموابێت مایکڵ باشتری لێ دەزانێت و، منیش خۆمی تێ هەڵناقورتێنم."

کە مایکڵ چەرمەکەی بڕی، داوێکی بە دەستەوە گرت و دەستی کردە تەقەڵدانی، بەڵام نەك بە دوو تاڵ کە پووتی پێ تەقەڵ دەدرێت، بەڵکو بە یەك تاڵی، هەر وەکو ئەوەی پێڵاوی دەمپایەی پێ دەدوردرێت.

دیسانەوە ماتریۆنا پێی سەیر بوو، بەڵام ئەم جارەش هیچی نەووت. مایکڵ بەردەوام تا نیوەڕۆ تەقەڵی دەدا. ئینجا سیمۆن بۆ نانی نیوەڕۆ هەستا، چاوێکی بە دەوروبەردا گێڕا و، بینی کە مایكڵ دەمپایەی ناوماڵی لەو چەرمەی پیاوە خانەدانەکە دروست کردووە.

"ئاه،" سیمۆن ئاهێکی هەڵکێشا و، بیری دەکردەوە، "چۆن دەبێت مایکڵ کە ساڵێکی رەبەق لەگەڵمدا بووە و هەرگیز هەڵەیەکی نەکردووە، کارێکی وەها خراپ ئەنجام بدات." پیاوەکە داوای پووتی مل بەرزی دەوراندەور چەرم و پێشەی تەواوی کردبوو و، مایکڵ دەمپایەی تاك ژێرەی دروست کردووە و، هەموو چەرمەکەیشی بە زایە دا. چی بە خانەدانەکە بڵێم؟ هەرگیز چەرمی وەهام دەست ناکەوێت."

ئینجا بە مایکڵی ووت، "ئەوە چی دەکەیت، هاوڕێ؟ منت نابووت کرد! تۆ دەزانیت کە خانەدانەکە داوای پووتی مل بەرزی کردبوو، بەڵام سەیر بکە چیت کردووە!"

سیمۆن هێشتا بە تەواوی لە سەرکۆنەکردنی مایکڵ نەبووبووە، کاتێكیان زانی تەقە لە ئەڵقە ئاسنەکەی سەر دەرگا هەڵسا. کەسێك لە دەرگای دەدا. لە پەنجەرەکەوە تەماشایان کرد؛ کەسێك بە سواری ئەسپ هاتبوو و، خەریك بوو ئەسپەکەی دەبەستەوە. دەرگایان کردەوە و، ئەو خزمەتکارەی لەگەڵ پیاوە خانەدانەکە بوو، هاتە ژوورەوە.

"رۆژ باش،" پێی ووتن.

"رۆژ باش،" سیمۆن وەڵامی دایەوە. "فەرموو، دەتوانین چیت بۆ بکەین؟"

"خانمە گەورەم سەبارەت بە پووتەکان منی رەوانە کردوە."

"چی سەبارەت بە پووتەکان؟"

"ئەی چۆن، ئاغام چیتر پێویستی پێیان نەما. ئەو کۆچی دوایی کرد."

"چۆن دەکرێت؟"

"دوای بەجێهێشتنی ئێوە، بۆ خۆی نەژیا تا بگاتەوە ماڵەوە و، لە گالیسکەکەدا کۆچی دوایی کرد. کە گەیشتینە ماڵەوە، خزمەتکارەکان هاتن یارمەتی دابەزینی بدەن، بەڵام وەکو گرمۆڵەیەك بە لادا کەوت. زووتر مردبوو و، وەها رەق ببوو، بە زەحمەت توانرا لە گالیسکەکە بهێنرێتە خوارەوە. خانمم منی ناردە ئێرە و پێی ووتم: 'بە پووت-دروستکەرەکە بڵێ ئەو پیاوەی پووتی بە کرد دابوو و چەرمی لە لا بەجێ هێشتبوو چیتر پێویستیی پێ نەماوە و، ئەوەیشی کە پێویستە بە زوویی و بۆ مەراسیمی ناشتنەکەی جووتێك دەمپایەی بۆ دروست بکات. چاوەڕێ بکە تا ئامادە دەکرێن و، ئینجا لەگەڵ خۆتدا بیانهێنەرەوە.' لەبەر ئەوەشە کە من هاتم."

مایکڵ پاشماوەکانی چەرمەکەی کۆکردەوە و لوولی کردن و ئەو دەمپایانەی دروستی کردبوون هەڵگرت و، بە یەکیدادان و بە بەروانکەکەی سڕینییەوە و، لەگەڵ پارچە چەرمەکاندا بە خزمەتکارەکەی دا و، ئەویش وەریگرتن و ووتی: "خواتان لەگەڵ وەستایان و، رۆژی ئێوەش بە خێر!"

 

 

                ٨

ساڵ دوای ساڵ تێپەڕی و، ئێستا بووە شەش ساڵ مایکڵ لەگەڵ سیمۆندا دەژیا. هەر وەکو جاران دەژیا. بۆ هیچکوێ نەدەچوو، تەنها لە کاتی پێویستدا قسەی دەکرد و، لە ماوەی ئەو هەموو ساڵانەدا تەنها دوو جاران زەردەخەنی کرد: جارێکیان کاتێك ماتریۆنا نانی پێی دا و، جاری دووەمیش ئەو کاتەی کە خانەدانەکە لە ماڵەکەیاندا بوو. سیمۆن ئەوپەڕی شادومان بوو لەگەڵ شاگردەکەیدا. تا ئێستاش هیچی بۆی باس نەکردووە لە کوێوە هاتووە و، تەنها ترسی ئەوەی هەبوو مایکڵ لێیدا و بڕوات.

رۆژێکیان هەموویان لە ماڵ بوون. ماتریۆنا کترییە ئاسنینەکەی لەسەر ئاگردانەکە دانابوو؛ منداڵەکان بە دەوری کورسی و چارپاکان رایان دەکرد و لە پەنجەرەکەوە تەماشایان دەکرد؛ سیمۆن لە بەر پەنجەرەکە خەریکی تەقەڵدان بوو و، مایکڵ پاژنە پێڵاوێکی لە بەشێکی دیکەی دەدا.

یەکێك لە کوڕەکان پاڵی بە چارپاکەی لای مایکڵ دابووەوە و لە پەنجەرەکەوە تەماشای دەرەوەی دەکرد.

"تەماشا بکە، مامە مایکڵ! ئەو ئافرەتە لەگەڵ ئەو کچە بچوکانە! وا دیارە بۆ ئێرە دێن. یەکێك لە کچەکانیش دەشەلێت."

کە کوڕەکە ئەوەی ووت، مایکڵ کارەکەی دانا و رووی لە پەنجەرەکە کرد و، تەماشای سەر جادەکەی کرد.

سیمۆن پێی سەیر بوو. مایکڵ هەرگیز وا نەبووە تەماشای جادەکە بکات، بەڵام ئێستا نوساوە بە پەنجەرەکەوە و چاوی بڕیوەتە شتێك. سیمۆنیش تەماشای دەرەوەی کرد و، بینی ئافرەتێکی شیك و پۆشتە بە راستی بۆ لای کۆلیتەکەی ئەمان دێت و، دوو کیژی بچوك دەستیان گرتووە کە پاڵتۆی فەروو و شاڵی خورییان لەبەردایە. کچەکان بە ئەستەم لە یەك جیا دەکرێنەوە، ئەوە نەبێت کە یەکێکیان گێڕییەك لە لاقی چەپیدایە و لە رۆیشتندا کەمێك بۆی دەشەلێت.

ئافرەتەکە هاتە بەرهەیوانەکە و ئینجا بۆ رێڕەوەکە. لە کاتی هاتنەژوورەوەیدا، سوورگییەکەی دۆزییەوە و بەرزی کردەوە و، دەرگاکە کرایەوە. هێشتی کچەکان لە پێشدا بچنە ژوورەوە و، خۆی بە دوایاندا چووە ژوورەوە.

"رۆژ باش، خەڵکی باش!"

"تکایە فەرموو، ورەوە ژوورەوە،" سیمۆن پێی ووت. "دەتوانم چیت بۆ بکەم؟"

ئافرەتەکە لە لای مێزەکە دانیشت. دوو کچەکە بە ئەژنۆیەوە نوسان و دانیشتن و، لە خەڵکی ناو کۆلیتەکە دەترسان.

"دەمەوێت پێڵاوی چەرم بۆ ئەم دوو کچە دروست بکەم بۆ بەهار."

"دەتوانین دروستیان بکەین. هەرچەندە پێڵاوی وەها بچوکمان دروست نەکردووە، بەڵام دەتوانین دروستیان بکەین؛ جا پێڵاوی دەوراندەور تەقڵدراو، هەڵگەڕێنڕاو یان بە کەتان چنراو بێت. مایکڵی شاگردم وەستای ئەو کارانەیە."

سیمۆن تەماشایەکی مایکڵی کرد بینی کە کارەکەی داناوە و دانیشتووە و چاوی بڕیوەتەوە کیژۆڵە بچوکەکان. سیمۆن پێی سەیر بوو. راستە کچەکان جوانکیلە بوون بەو چاوە رەشانە و بەو گۆنا خڕومڕ و سوورکەڵانەیان و پاڵتۆی فەروویان لەبەردابوو و دەستماڵی جوانیان پۆشیبوو، بەڵام سیمۆن نەیدەتوانی لەوە تێبگات بۆ مایکڵ بەو شێوەیە تەماشایان دەکات—وەك بڵێی پێشتر ناسیبێتیانی. لەمەدا حایر مابوو، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا لە گەڵ ئافرەتەکە لە قسەکردن بەردەوام بوو و، مامەڵەیان لەسەر نرخەکەی دەکرد. کە نرخەکەیان دیاری کرد، بۆ پێوانە وەرگرتن ئامادە بوو. ئافرەتەکە کچە شەلەکەی لە باوەش گرت و ووتی: "دوو پێوانە بۆ ئەم کچە بچوکە وەربگرە. یەك پێڵاو بۆ قاچە شەلەکەی و سێ دانەش بۆ قاچە ساقەکەی دروست بکە. پێی هەردووکیان هەمان ئەندازەیە. خۆیان جمکن."

سیمۆن پێوانەکانی وەرگرت و، باسی کچە شەلەکەی دەکرد و، ووتی، "چۆن وای لێهاتووە؟ چ کیژۆڵەیەکی جوانە. وەها لەدایك بووە؟"

"نەخێر، دایکی قاچی شکاندبوو."

ئینجا ماتریۆناش خۆی لە باسەکەیان هەڵقورتاند. حەزی دەکرد بزانێت ئەم ئافرەتە کێیە و منداڵەکان هی کێن، بۆیە ووتی: "کەواتە تۆ دایکیان نیت؟"

"نەخێر، خاتوونی چاك؛ من نە دایکیانم و نە هیچ خزمایەتییەکیشم لەگەڵیاندا هەیە. بۆ من تەواو بێگانە بوون کاتێك بەخێوکردنیانم لە ئەستۆ گرت."

"منداڵی خۆت نین و لەگەڵ ئەوەشدا ئەوەندە خۆشیانت دەوێت؟"

"چۆن دەتوانم خۆشیانم نەوێت؟ بەو مەمکانەی خۆم شیرم داون. منداڵێکی خۆمم هەبوو، خودا لێی ستدانم. ئەوم هێندەی ئەمان خۆش نەدەویست."

"دە کەواتە، ئەمان منداڵی کێن؟"

 

 

                ٩

ئافرەتەکان کە دەستیان بە قسە کرد گشت چیرۆکەکەیان گێڕایەوە.

"ئەوە بووەتە نزیکەی شەش ساڵ دایك و باوکیان مردن، هەردووکیشیان لە یەك هەفتەدا: باوکیان لە رۆژی سێشەممەدا نێژرا و دایکیان بۆ رۆژی هەینی تەمەنی خۆی دا. ئەم یەتیمانەش بۆ سێ رۆژ دوای مردنی باوکیان لەدایك بووبوون و، دایکیشیان رۆژێك زیاتر بۆیان نەژیا. من و هاوسەرەکەم وەکو جوتیار لەو گوندەدا دەژیاین. درواسێیان بووین، حەوشەکەمان لە تەنیشت حەوشەی ئەوان بوو. باوکیان پیاوێکی تاقانە بوو؛ لە دارستان داری دەبڕی. رۆژێکیان لە کاتی کارکردندا، دارێکی بەسەردا کەوت. رێکوڕاست ناوقەدی لەشی گرتەوە و ریخۆڵە و هەناوی دەرهێنایە دەرەوە. کە گەیاندیان و نەیانگەیاندە ماڵەوە، رۆحی بە خودا سپارد و، هەر ئەو هەفتەیەش ژنەکەی ئەم دووانەیەی بوو، ئەم کیژۆڵانە. ئەویش هەژار و بە تەنیا بوو، کەسی نەبوو لە گەڵیدا، نە پیر و نە گەنج. هەر بە تەنیا منداڵەکانی لەدایك بوون و، هەر بە تەنیا گیانی سپارد."

"بۆ بەیانییەکەی چوومە دیدەنی، بەڵام کە لە کۆلیتەکە چوومە ژوورە، ئەو بەدبەختە رەق و سارد بووبووەوە. لە سەرەمەرگیدا بوو، تلابووە سەر ئەم منداڵە و لاقی شکاندبوو. خەڵکی گوندەکە هاتنە ماڵیان، تەرمەکەیان شۆرد، کفن و تابوتیان بۆ ئامادە کرد و ناشتیان. خەڵکی باش بوون. کۆرپەڵەکان بە تەنیا مانەوە. دەبوو چییان لێ بکرێت؟ من تەنها ئافرەتێك بووم کە لەو کاتەدا کۆرپەی خۆم هەبێت. شیرم دەدایە نۆبەرەکەم، کە هەشت هەفتەی تەمەن بوو. بۆیە بە یەکەوە هەڵم گرتن. جوتیارەکان هەموویان پێکەوە هاتن و، بیریان کردەوە و بیریان کردەوە کە چییان بۆ بکرێت؛ ئینجا لە کۆتاییدا پێیان ووتم: 'ماری، لە ئێستادا وا باشە لای تۆ بن و، بۆ دواتریش بڕیار دەدەین چییان بۆ بکەین.' بۆیە ئیتر ساقەکەیانم مەمك دەدا، بەڵام لە سەرەتادا شەلەکەیانم شیر نەدەدا. پێموانەبوو بژیت. بەڵام دواتر بە خۆمم ووت، بۆ چی دەبێت ئەم شتە گوناه و بێگەردە ئازار بچێژێت؟ بەزییم پێیدا هاتەوە و، دەستم بە شیردانی کرد. بەم جۆرە کوڕەکەی خۆم و ئەم دووانەم، واتە هەر سێیان، بەو مەمکانەم تێر دەکردن. ئەوکات گەنج و بەهێز بووم و، خواردنی باشیشم دەخوارد و، خوداش بە جارێك هێندە شیری پی بەخشیم لێیشیان بە زیادا بوو و لە مەمکەکانم دەڕژا. هەندێ جار دووانم بە یەکەوە شیر دەدا و، سێیەمیان چاوەڕێی دەکرد. کە یەکێکیان تێر دەبوو، شیرم بەوی دیکە دەدا. بڕیاری خوداش وەها بوو، ئەم دووانە گەورە بوون و، ئەوەی خۆم پێش ئەوەی بگاتە دوو ساڵ بە خاك سپێردرا. هیچ منداڵێکی دیکەشم نەبوو، هەر چەندە داماننابوو منداڵی دیکەمان ببێت. ئێستاش هاوسەرەکەم لە ئاشەکە بۆ بازرگانێکی گەنمەشامی کار دەکات. پارەکەی چاکە و، بارودۆخمان باشە. بەڵام من منداڵی خۆمم نییە و، بە بێ ئەم کچە بچوکانە چەند بە تەنیا دەبووم! چۆن دەتوانم خۆشیانم نەوێت! ئەوان خۆشیی ژیانی منن!"

بە دەستێکی کچە بچوکەکی بە خۆیەوە نوساند و، بە دەستەکەی دیکەی فرمێسکەکانی لەسەر گۆنای دەسڕییەوە."

لەم کاتەدا، ماتریۆنا ئاهێکی هەڵکێشا و ووتی، "کەواتە ئەو پەندە راستی ووتووە کە دەڵێت، 'کەسێك لەوانەیە بە بێ دایك و باوك بژیت، بەڵام کەس ناتوانێت بە بێ خودا بژیت.'"

لەو قسانەدا بوون، کاتێکیان زانی هەموویان لە پڕێکدا روناك بوونەوە وەك بڵێی بە بروسکەیەکی هاوینە روناک بووبێتنەوە و، روناکییەکە لەو گۆشەیەی مایکڵ لێی دانیشتبوو دەهات. تەماشای ئەویان کرد و بینییان دانیشتووە و هەردوو دەستی لەسەر ئەژنۆی داناوە و، تەماشای ئاسمان دەکات و زەردەخەنە دەکات.

 

 

                ١٠

ئافرەتەکە لەگەڵ کچەکاندا رۆیشت. مایکڵ لەسەر چارپاکە هەستا و کارەکەی دانا و بەروانکەکەی داکەند. ئینجا نزم نزم بۆ سیمۆن و ژنەکەی چەمایەوە و، ووتی: "خواتان لەگەڵ، وەستایان. خودا لێی بووریم. داوای لێبووردن لە ئێوەش دەکەم بۆ هەر شتێكی هەڵە ئەنجامم دابێت."

هەموویان بینییان کە ئەو روناکییە لە مایکڵەوە دەهات. سیمۆنیش هەستا و بۆ مایکڵ چەمایەوە و، پێی ووت، "دەزانم، مایکڵ، کە تۆ پیاوێکی ئاسایی نیت و، نە دەتوانم دەستت پێوە بگرم و نە لێپرسینەوەشت لەگەڵدا بکەم. بەس تەنها ئەمەم پێ بڵێ: ئەوە چۆن بوو کە کاتێك تۆم دۆزییەوە و بۆ ماڵەوەم هێنیایت، دڵتەنگ و تاریك بوویت و، کاتێك ژنەکەم نانی پێ دایت، زەردەخەنەت کرد و گەشایتەوە؟ ئەوجا کە پیاوە خانەدانەکە هات و پووتی بە کرد دا، جارێکی دیکە زەردەخەنەت کرد و زیاتر گەشایتەوە؟ ئەوەتا ئێستاش، کە ئەم ئافرەتە کچە بچوکەکانی هێنا، بۆ جاری سێیەم زەردەخەنت کرد و وەکو رۆژ روناك بوویتەوە؟ پێم بڵێ، مایکڵ، بۆ چی روخسارت بەم شێوەیە دەگەشێتەوە و بۆ چی ئەو سێ جارە زەردەخەنەت کرد؟"

مایکڵیش وەڵامی دایەوە: "روناکیم لێ دەدرەوشێتەوە چونکە من سزا درابووم، بەڵام ئێستا خودا لێی خۆش بووم. سێ جاران زەردەخەنەیشم کرد لەبەر ئەوە بوو خودا منی ناردبوو تا سێ راستی فێر ببم و، ئێستا فێریان بووم. یەکەمیانم ئەوکات زانی کە ژنەکەت بەزەیی پێمدا هاتەوە و، ئەوە کات جاری یەکەم زەردەخەنەم کرد. دووەمیانم ئەوکات زانیم کە پیاوە دەوڵەمەندەکە داوای پووتی کرد و، جارێکی دیکە زەردەخەنەم کرد. ئێستاش، کە ئەم کچە بچوکانەم بینی، سێیەم و دوا راستیم زانی و، بۆ جاری سێیەم زەردەخەنەم کرد."

ئینجا سیمۆن ووتی، "پێم بڵێ مایکڵ، خودا لەسەر چی تۆی سزا دابوون؟ ئەو سێ راستییەش چی بوون؟ منیش پێویستە بیانزانم."

مایکڵیش وەڵامی دایەوە: "خودا لەبەر گوێڕایەڵینەکردنی سزای دام. من فریشتەیەك بووم لە ئاسمان و سەرپێچی خودام کرد. خودا ناردمی گیانی ئافرەتێك بکێشم. بۆ سەر زەوی فڕیم و، بینیم ئافرەتێکی نەخۆش بە تەنیا کەوتووە و، کەمێك پێشتر دوو کچی دووانەی بووبوو. بێناز لە تەنیشت دایکیان دەجووڵان، بەڵام ئەو نەیدەتوانی بۆ بەر مەمکی هەڵیان بگرێت. کە منی بینی، تێگەیشت کە خودا منی بۆ گیانکێشانی ناردووە و، دەستی بە گریان کرد و ووتی، 'ئەی فریشتەی خودا! مێردەکەم دارێکی بەسەردا کەوت و کوشتی، لەمێژ نییە نێژراوە. نە خوشکم هەیە و نە پوور و نە دایك و، نە هیچ کەس چاوی لە یەتیمەکانم بێت. گیانم مەکێشە! لێگەڕێ ئاگام لە منداڵەکانم بێت، شیریان بدەم و، پێش ئەوەی بمرم لەسەر پێیان بوەستێنم. منداڵەکان ناتوانن بە بێ دایك و باوك بژین.' منیش بە گوێم کرد. یەکێ لە منداڵەکانم خستە بەر سنگی و ئەوی دیکەیشم خستە باوەشی و، گەڕامەوە بۆ لای خودا لە ئاسمان. بۆ لای خودا فڕیم و ووتم: 'نەمتوانی گیانی ئەو دایکە بکێشم. مێردەکەی دارێك لێیداوە و مردووە و، ئافرەتەکە دووانەیەکی بووە و، تکا دەکات گیانی نەکێشرێت. ئافرەتەکە دەڵێت: "لێگەڕێ ئاگام لە منداڵەکان بێت و شیریان بدەم و، لە خەم دەریان بکەم. منداڵەکان ناتوانن بە بێ دایك و باوك بژین." من گیانیم نەکێشا.' خوداش پێی فەرمووم: "بڕۆ گیانی دایکەکە بکێشە و، فێری سێ راستی ببە: فێر ببە کە چی لە ناخی مرۆڤدا دەگوزەرێت، چی بە مرۆڤ نابەخشرێت و ئینجا مرۆڤ بە چی دەژیت. کاتێك ئەو شتانە فێر بوویت، دەتوانیت بگەڕێیتەوە بۆ ئاسمان.' بۆیە بۆسەر زەوی فڕیمەوە و گیانی ئافرەتەکەم کێشا. کۆرپەڵەکان لە کۆشی بەر بووبوونەوە. لەشی لەسەر جێگاکەی تلابوو و کەوتبووە سەر یەکێك لە کۆرپەکان و لاقی پێچ دابوو. لە گوندەکە بەرز بوومەوە و، دەمویست گیانەکەی بۆ لای خودا ببەم؛ بەڵام بایەك رایگرتم و باڵەکانم شۆڕ بوونەوە و داکەوتن. گیانەکەی بە تەنیا بۆ لای خودا بەرز بووەوە و، منیش لە تەنیشت رێگاکە کەوتمە سەر زەوی."

 

 

                ١١

سیمۆن و ماتریۆناش تێگەیشتن ئەو کەسەی لەگەڵیاندا دەژیا کێ بووە و، کێیان پۆشتە و تێر کردووە. هەم بە سام و هەم خۆشحاڵییەوە دەگریان. ئینجا فریشتەکە پێی ووتن: "من لە دەشتەکەدا تەنیا و رووت بووم. هەرگیز نەمدەزانی پێویستییەکانی مرۆڤ و سەرما و برسێتی چین تا ئەوکاتەی بوومە مرۆڤ. برسی بووم و لە سەرمادا دەتەزیم و، نەشمدەزانی چی بکەم. لەو دەشتەی منی لێ بووم، بینیم مەزارێك لە رێ خودا دروست کراوە و، بەو هیوایەی پەنایەکم دەست بکەوێت چوومە ئەوێ. بەڵام مەزارەکە قوفڵ درابوو و نەمتوانی بچمە ژوورەوە. بۆیە لە پاڵ مەزارە دانیشتم، هیچ نەبێت لەو بایە پەنا بگرم. ئێوارە داهات. زۆرم برسی بوو، هەڵدەلەرزیم و، ئازارم دەچەشت. لە ناکاوی گوێم لێبوو پیاوێك بە رێگاکەدا دێت. جووتێك پووتی هەڵگرتبوو و، لەبەر خۆیەوە قسەی دەکرد. دوای ئەوەی بووبووم بە مرۆڤ، یەکەم جارم بوو دەموچاوی پیاوێکی فانی ببینم و، دەموچاوی بۆ من ترسناك بوو و، رووی خۆمم وەرچەرخاند. گوێم لە پیاوەکە بوو لە بەر خۆیەوە باسی ئەوەی دەکرد چۆن خۆی لە زستاندا داپۆشێت و، چۆن ژن و منداڵەکانی تێر بکات. منیش لە خەیاڵی خۆمدا دەمووت: 'من وا لەبەر سەرما و برسێتی لەناو دەچم و، ئەوەتا ئەم پیاوەش تەنها بیر لەوە دەکاتەوە کە چۆن خۆی و ژنەکەی پۆشتە بکات و، چۆن نانی خۆیان بەدەست بهێنێت. وا بێت ناتوانێت یارمەتی من بدات.' کاتێك پیاوەکە منی بینی رووی مۆن کرد و زیاتر ترسناك بوو و، بە لامدا تێپەڕی و لەو لاوە بەجێی هێشتم. بێهیوا بووم؛ بەڵام لە پڕ گوێم لێ بوو دەگەڕێتەوە. تەماشای سەرەوەم کرد و، هەمان ئەو پیاوەم نەناسییەوە؛ پێشتر مردنم لە ناو چاوانیدا دەبینی؛ بەڵام ئەم جارەیان زیندوو بوو و، لە بوونی ئەودا خودام بینییەوە. بەرەو لام هات و پۆشتەی کردم، لەگەڵ خۆیدا بردمی و بۆ ماڵی خۆیانی هێنام. لە ماڵەکە چوومە ژوورەوە؛ ئافرەتێك هاتە بینینمان و دەستی بە قسان کرد. ئافرەتەکە لە پیاوەکە زیاتر ترسناك بوو؛ رۆحی مەرگ لە زارییەوە دەهاتە دەر؛ نەمدەتوانی بەرگەی ئەو بۆگەنەی مەرگ بگرم کە لە دەمی دەردەچوو. حەزی دەکرد بەو سەرمایە دەرم بکات و، دەمزانی ئەگەر وای کردبا، دەمرد. کاتێکم زانی مێردەکەی لەبارەی خودا قسەی بۆی کرد و، ئافرەتەکە لە پڕ گۆڕدرا. ئەو کاتەیشی نانی بۆ هێنام و تەماشای کردم، تەماشام کرد و بینیم چیدیکە مەرگ لە ناخیدا ناژیت؛ زیندوو بوویەوە و، هەروەها لە ناخیدا خودام بە دی کرد.

"ئینجا ئەو وانەیەی یەکەم خودا بۆ منی دانابوو بە یاد هاتەوە: 'فێر بم چی لە ناخی مرۆڤدا دەگوزەرێت.' بەوەش تێگەیشتم کە لە ناخی مرۆڤدا خۆشەویستی هەیە! خۆشحاڵ بووم کە خودا لەو ساتەوە ئەوەی کە بەڵێنی پێدابووم نیشانی دام و، بۆ یەکەم جار زەردەخەنەم کرد. بەڵام هێشتا هەمووی فێر نەبووبووم. هێشتا نەمدەزانم چ شتێك بە مرۆڤ نادرێت و، مرۆڤ بە چی دەژیت.

"لەگەڵ تۆدا دەژیام و، ساڵێکمان گوزەراند. پیاوێك هات و جووتە پووتێکی بە کرد دا کە دەبوو بۆ ساڵێك لە پێ بکرێت بێ ئەوەی دابزایەت و هەڵبتەکێت. تەماشاییم کرد و، لە ناکاو و لە پشت شانەکانییەوە، هاوەڵەکەی خۆم ، فریشتەی گیانکێشانم، بینی. کەس جگە لە من ئەو فریشتەیەی نەدەبینی؛ من دەمناسی و دەمزانی کە تا پێش خۆرئاوابوون گیانی پیاوە دەوڵەمەندەکە دەکێشیت. بە خۆمم دەووت، 'ئەم پیاوە خۆی بۆ ساڵێك ئامادە دەکات و، نازانێت تا پێش ئێوارە گیانی لەدەست دەدات.' وانەی دووەمی خودام بە یاد هاتەوە کە دەڵێت، 'بزانە چ شتێك بە مرۆڤ نادرێت.'

"پێشتر ئەوەم زانی کە چی لە ناخی مرۆڤدا هەیە و دەگوزرەێت. ئێستاش ئەوەم زانی کە چیی پێ نابەخشرێت. ئەوە بە مرۆڤ نابەخشرێت کە بە هۆیەوە پێداویستییەکانی خۆی بزانێت. ئەو جارەش بۆ جاری دووەم زەردەخەنەم کرد. خۆشحاڵ بووم بە بینینی فریشتەی هاوەڵم، هەروەها بەوەیشی کە خودا ووتەی دووەمی بۆ بەیان کردم.

"بەڵام هێشتا هەموویم نەزانیبوو. نەمدەزانی مرۆڤ بە چی دەژیت. هەر ژیام و ژیام و چاوەڕێم کرد تاوەکو خودا وانەی سێیەمیشم بۆ ئاشکرا بکات. لە ساڵی شەشەمدا کچە جمکەکان لەگەڵ ئافرەتەکە هاتن و، من کچەکانم ناسییەوە و، بیستم کە چۆن بە زیندوویی ماونەتەوە. کە گوێم لە چیرۆکەکە بوو، بە بیرم هاتەوە کە، "دایکیان لەبەر خاتری منداڵەکان لێم دەپاڕایەوە و، منیش باوەڕم پێی هێنا کاتێك ووتی کە منداڵەکان ناتوانن بە دایك و باوك بژین؛ بەڵام بێگانەیەك چاودێری و گەورەی کردن.' ئەو کاتەش کە ئافرەتەکە خۆشەویستی خۆیی بۆ ئەو منداڵانەی هی خۆی نەبوون دەربڕی و بەسەریاندا گریا، بوونی خودام لە ناخیدا بەدی کرد و تێگەیشتم کە مرۆڤ بە چی دەژیت. ئێستاش بەوە گەیشتم کە خودا وانەی سێیەمی پێ فێر کردم و، لە تاوانەکەم خۆش بووە. ئینجا بۆ سێیەمین جار زەردەخەنەم کرد."

 

 

                ١٢

لەو کاتەدا، جەستەی فریشتەکە رووت بوویەوە و، روناکییەك وەها لەشی داپۆشی کە چاو نەیدەتوانی تەماشای بکات و، دەنگی وەها بڵند بوو وەك ئەوەی لەوەوە نەیەت، بەڵکو لە ئاسمانەوە بێت. ئینجا فریشتەکە ووتی:

"ئەوە فێر بووم کە هەموو مرۆڤەکان بە چاودێریکردنی یەکدی ناژین، بەڵکو بە خۆشەویستی دەژین.

"ئەوە بە دایکەکە نەبخشرا کە بزانرێت چی بۆ ژیانی منداڵەکانی پێویستە. هەروەها نەبەخشرا بە پیاوە دەوڵەمەندەکەش تا بزانێت تەنانەت چی بۆ خۆیشی پێویست دەبێت. ئەوە بە هیچ کەسێك نابەخشرێت کە بزانێت داخۆ ئەو کاتەی ئێوارە دادێت، پێویستیی بە پووت دەبێت بۆ لەشی یان بە دەمپایە بۆ تەرمەکەی.

"خۆم بووم بە مرۆڤ و بە زیندوویی مامەوە، نەك بە هۆی چاودێریکردنی خۆم، بەڵکو بە هۆی ئەو خۆشەویستییەی لە رێبوارێکدا هەبوو و، بە هۆی ئەوەی ئەو و ژنەکەی بەزەییان پێمدا هاتەوە و خۆشیان ویستم. یەتیمەکان بە زیندوویی مانەوە، نەك لەبەر چاودێریکردنی دایکیان، بەڵکو لەبەر ئەوەی لە دڵی ئافرەتێکی بێگانەدا خۆشەویستییان هەبوو و، بەزەیی پێیاندا هاتەوە و خۆشی ویستن. گشت مرۆڤەکان بە هەمان شێوە، بەو خەیاڵە ناتوانن بژین کە رەنج بۆ خۆشگوزەرانی خۆیان بکێشن، بەڵام بە هۆی ئەو خۆشەویستییە دەژین کە لە مرۆڤدا هەیە.

"پێشتر دەمزانی کە خودا ژیانی بە مرۆڤ بەخشیوە و هیوای وایە کە دەبێت بژین؛ ئێستاش پتر لەوە گەیشتووم.

"لەوە گەیشتووم کە خودا پێی خۆش نییە مرۆڤەکان بە جیا و بە تەنیا بژین و، لەبەر ئەوەش بۆیان ئاشکرا ناکات کە کامیان چییان بۆ خۆیان پێویست دەبێت. پێی خۆشە کە بە یەکگرتوویی بژین و، بەو هۆیەیشەوە بۆ هەر کامەکیان ئەوە ئاشکرا دەکات کە چ شتێك بۆ هەمووان پێویستە.

"ئێستا لەوە گەیشتووم کە هەرچەندە بۆ مرۆڤەکان وەها دیارە کە بە هۆی چاودێریکردنی خۆیانەوە دەژین، بەڵام لە راستیدا، تەنها خۆشەویستییە کە بە هۆیەوە دەژین. ئەوەی خۆشەویستیی هەیە و خودای لە یاد و لە ناخدایە، خوداش لەگەڵیدایە، چونکە خودا خۆی بریتییە لە خۆشەویستی."

ئینجا فریشتەکە بە سروودەوە وەها ستایشی خودای کرد، کۆلیتەکە بە هۆی دەنگییەوە دەلەرییەوە. بنمیچەکە کرایەوە و، ستونێك لە نوور لە زەوییەوە و بۆ ئاسمان بەرز بوویەوە. سیمۆن و ژنەکەی و منداڵەکانیان کەوتنە سەر زەوی. فریشتەکە دووبارە باڵ لە شانەکانی رووایەوە و، بۆ ئاسمان بەرز بوویەوە.

ئینجا کە سیمۆن بە خۆدا هاتەوە، کۆلیتەکە وەکو ئەوسای لێ هاتەوە و، هیچ کەسی تێدا نەبوو جگە لە ئەندامانی خێزانەکەی خۆی.